မြန်မာနိုင်ငံတွင် ပြင်းထန်သော ပဋိပက္ခများဖြစ်ပွားလာခဲ့သည်မှာ ၂၀၂၅ ခုနှစ်တွင် လေးနှစ်တိုင်အောင်ရှိလာခဲ့ပြီဖြစ်ပြီး ငြိမ်းချမ်းရေးအရိပ်အယောင်မှာ မှေးမှိန်နေပါသေးသည်။ နိုင်ငံလူဦးရေ စုစုပေါင်း၏ ၃၅ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ဖြစ်သည့် ၁၉.၉ သန်းသော ပြည်သူများမှာ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှု အကူအညီများ အလွန်အမင်းလိုအပ်လျက်ရှိပါသည်။ ၎င်းတွင် ကလေးငယ် ၆.၄ သန်း ပါဝင်ပြီး ဤပမာဏမှာ မြန်မာကလေးငယ်များ၏ သုံးပုံတစ်ပုံခန့် ဖြစ်သည်။ ဤကြီးမားသော လိုအပ်ချက်သည် ကလေးသူငယ်များနှင့် အရပ်သားများအပေါ် ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုများကို မီးမောင်းထိုးပြနေပြီး မျိုးဆက်တစ်ခုလုံး နောက်ကျကျန်နေခဲ့မည့် အန္တရာယ်နှင့် ရင်ဆိုင်နေရသောကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အနာဂတ်တည်ငြိမ်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကို အကြီးအကျယ် ခြိမ်းခြောက်နေကြောင်း အချက်ပြနေပါသည်။  ၂၀၂၅ ခုနှစ်အတွင်း မြန်မာနိုင်ငံတွင် စောင့်ကြည့်ရမည့် အရေးပါသည့် အချက်ခြောက်ချက်မှာ - ၁ ။ ပညာရေးအကျပ်အတည်း - အန္တရာယ်ကြုံတွေ့နေရသည့်မျိုးဆက်ပဋိပက္ခများ၊ မလုံခြုံမှုများ၊ နေရပ်စွန့်ခွာတိမ်းရှောင်ရမှုများ၊ အရေးပေါ်ဝန်ဆောင်မှုများ ပြတ်တောက်ခြင်းများကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံရှိ ကလေးငယ် ၅ သန်းနီးပါးသည် ပညာသင်ကြားခွင့်များ ဆုံးရှုံးနေရကြရပါသည်။ သင်ယူမှုအခွင့်အလမ်းများ လျော့နည်းလာခြင်းအပြင် ကလေးများသည် ပဋိပက္ခတွင်ပါဝင်သော အဖွဲ့အစည်းများ၏  အတင်းအဓမ္မ လူသစ်စုဆောင်းခံရခြင်း၊ အသက်မပြည့်မီ/အတင်းအကြပ် လက်ထပ်ထိမ်းမြားခံရခြင်း၊ ကလေးလုပ်သားအဖြစ် အသုံးပြုခံရခြင်းနှင့် အခြားပြင်းထန်သောအခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုအန္တရာယ်များနှင့် ရင်ဆိုင်နေကြရသည်။ အကယ်၍ ၂၀၂၅ ခုနှစ်တွင် ဤသို့ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေပါက မျိုးဆက်တစ်ခုလုံးသည် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအခွင့်အလမ်းများ ဆုံးရှုံးသည့် အန္တရာယ်ရှိနေပြီး မြန်မာနိုင်ငံ၏ အနာဂတ်တည်ငြိမ်မှုနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအတွက် ဆိုးရွားသော အကျိုးဆက်များ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ပါသည်။  ၂။ ခြိမ်းခြောက်မှုအောက်ကျရောက်နေသည့် ကာကွယ်ဆေးထိုးနှံတိုက်ကျွေးခြင်း - အချိန်နှင့်တပြေးညီယှဉ်ပြိုင်နေရသည့် ပြိုင်ပွဲမြန်မာနိုင်ငံရှိ ကလေးငယ် ၁ သန်းကျော်သည် ရောဂါများမှ ကာကွယ်ရန်အတွက် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော ကာကွယ်ဆေးများ ထိုးနှံတိုက်ကျွေးနိုင်ခြင်းမရှိဘဲ ကမ္ဘာပေါ်တွင် "ကာကွယ်ဆေးလုံးဝမရရှိသေးသော" ကလေးများ အများဆုံးရှိသည့်နိုင်ငံတစ်ခုအဖြစ် ရပ်တည်နေပါသည်။ ပဋိပက္ခများ၊ ကိုဗစ်-၁၉ နှင့် ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းများ အစုလိုက်နှုတ်ထွက်ခြင်းတို့ကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ကျန်းမာရေးစနစ်မှာ ပြိုလဲလုနီးပါးဖြစ်နေပြီး ကလေးငယ်များ အထူးသဖြင့် ဝေးလံခေါင်ဖျားဒေသများရှိ ကလေးငယ်များမှာ ကာကွယ်ဆေး ထိုးနှံတိုက်ကျွေးနိုင်ခြင်း မရှိသောကြောင့် ကာကွယ်ဆေးဖြင့် ကာကွယ်နိုင်သော ရောဂါများ ဖြစ်ပွားနိုင်သည့် အန္တရာယ်နှင့် ကြုံတွေ့နေကြရပါသည်။ ၂၀၂၄ ခုနှစ်အတွင်းပြုလုပ်ခဲ့သော ကာကွယ်ဆေးများ ပြန်လည်ထိုးနှံတိုက်ကျွေးရေး အစီအစဉ်များတွင် တိုးတက်မှုအချို့ ရရှိခဲ့ပါသည်။ သို့သော်လည်း ပဋိပက္ခများ ပိုမိုပြင်းထန်လာခြင်းကြောင့် ထိုတိုးတက်မှုများ ပြောင်းပြန်ဖြစ်လာနိုင်သည့်အပြင် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများတွင်ပါ အစုလိုက်ရောဂါဖြစ်ပွားစေနိုင်ခြေ ပိုမိုများပြားလာစေနိုင်ပါသည်။ ၂၀၂၅ ခုနှစ်တွင် ကလေးသူငယ်များအား ကာကွယ်စောင့်ရှောက်နိုင်ရန်အတွက် ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းများ လုံခြုံစွာသွားလာနိုင်ရေးနှင့် အချိန်မီရန်ပုံငွေရရှိရေးသည် အရေးကြီးဆုံးဖြစ်လာပါသည်။ ၃။ အာဟာရချို့တဲ့မှုကို လျှော့ချခြင်း - အသံတိတ်အရေးပေါ်အခြေအနေလက်ရှိဖြစ်ပွားနေသောပဋိပက္ခများအပြင် အခြေခံကုန်ဈေးနှုန်းများမြင့်တက်လာခြင်း၊ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းလုပ်ငန်းများ ပျက်စီးခြင်းနှင့် ပြင်းထန်သော ရာသီဥတု ဖြစ်စဉ်များကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံတွင် အာဟာရဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်းများ ဖြစ်ပေါ်လျက်ရှိပါသည်။ ယခုနှစ်တွင် ကလေးငယ် ၅ သိန်း ကျော်သည် ပြင်းထန်အာဟာရချို့တဲ့မှုနှင့် ရင်ဆိုင်နေရပြီး အရေးပေါ်ထောက်ပံ့မှုမရရှိသောကြောင့် အများအပြားမှာ အသက်အန္တရာယ်နှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်။ ငွေကြေးဖောင်းပွမှုနှင့် စားနပ်ရိက္ခာ စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်မှု လျော့နည်းလာခြင်း တို့သည် တိုင်ဖွန်းယာဂီနှင့် နှစ်စဉ်မုတ်သုံရာသီရေကြီးမှုကဲ့သို့သော သဘာဝဘေးအန္တရာယ်များကြောင့် ပို၍ဆိုးရွားလာပြီး မိဘများသည် ၎င်းတို့၏ ကလေးများအတွက် လုံလောက်ပြီး အာဟာရပြည့်ဝသော စားနပ်ရိက္ခာများကို ထောက်ပံ့ပေးနိုင်ခြင်းမရှိဖြစ်နေပါသည်။ အာဟာရဆိုင်ရာ ပံ့ပိုးမှုများကို အမြန်ဆုံး မပြုလုပ်နိုင်ပါက ကလေးငယ်များ၏ ရေရှည်ကျန်းမာရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးတို့မှာ မရေရာ မသေချာသော အခြေအနေနှင့် ရင်ဆိုင်ရမည်ဖြစ်သည်။ ၄။ မြေမြှုပ်မိုင်း - ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်သောပဋိပက္ခများ၏ သေစေနိုင်သော  လက်ကျန်အမွေအနှစ်မြန်မာနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် မြေမြှုပ်မိုင်းကြောင့် ထိခိုက်ပျက်စီးမှု[1] အများဆုံးနိုင်ငံ ဖြစ်လာပြီး ၂၀၂၃ ခုနှစ်အတွင်း မြေမြှုပ်မိုင်းကြောင့် အရပ်သား ၁,၀၀၀ ကျော်သေဆုံး၊ ဒဏ်ရာရရှိခဲ့ပါသည်။ မြေမြှုပ်မိုင်းနှင့် ပေါက်ကွဲစေတတ်သော စစ်လက်နက်ပစ္စည်းများကြောင့် ကလေးသူငယ်များသည် အချိုးအစားမမျှတစွာ ထိခိုက်ခံစားနေရပြီး ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလမှ စက်တင်ဘာလအတွင်းမှာပင် အနည်းဆုံး ကလေး ၂၅၀ ဦး သေဆုံးဒဏ်ရာရရှိခဲ့ရာ ကမ္ဘာပေါ်တွင် အမြင့်မားဆုံးဖြစ်ခဲ့ပါသည်။ ပြည်နယ်နှင့်တိုင်းဒေသကြီး အားလုံးနီးပါးတွင် မြေမြှုပ်မိုင်းများ ပျံ့နှံ့နေပြီး နေအိမ်များ၊ လယ်ကွင်းများနှင့် ကစားကွင်းများမှာ အန္တရာယ်ဇုန်များအဖြစ် ပြောင်းလဲနေပြီဖြစ်ပါသည်။ မိုင်းရှင်းလင်းရေးလုပ်ငန်းများ မရှိသေးသည့်အတွက် မြေမြှုပ်မိုင်းအသုံးပြုမှုသည် ကလေးများ၏ လုံခြုံရေး၊ ကလေးဘဝနှင့် အနာဂတ်ကို ဆုံးရှုံးစေပြီး ဘဝတစ်သက်စာ ဒဏ်ရာဒဏ်ချက်များ ကျန်နေရစ်စေမည်ဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် မြေမြှုပ်မိုင်းများ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်အသုံးပြုမှုများသည် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းလုပ်ငန်းများနှင့် လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးကို ခြိမ်းခြောက်နေပြီး မိသားစုများနှင့် လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းများအတွက် ရေရှည်စီးပွားရေးနှင့် စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံရေး စိန်ခေါ်မှုများကို ပိုမိုကြီးထွားလာစေပါသည်။   ၅ ။ အကြပ်အတည်းအခက်အခဲများကြား ဖြစ်လာနိုင်ခြေရှိသော ရွေးကောက်ပွဲများ၂၀၂၁ ခုနှစ် စစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက် ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် ၂၀၂၅ ခုနှစ်တွင် ကျင်းပနိုင်ခြေရှိသည့် ရွေးကောက်ပွဲများ မြန်မာနိုင်ငံအတွက် အဆုံးအဖြတ်ပေးမည့် အခိုက်အတန့်တစ်ခုဖြစ်လာနိုင်ပါသည်။ သို့သော်လည်း  နေရာအနှံ့အပြားတွင် ပိုမိုဖြစ်ပေါ်လာသော ပဋိပက္ခများ၊ လူပေါင်း ၃. ၅ သန်းကျော် စံချိန်တင်နေရပ်စွန့်ခွာ ရွှေ့ပြောင်းရမှုများ၊ အစုအဖွဲ့အမျိုးမျိုး၏ အပြိုင်အဆိုင် နယ်မြေထိန်းချုပ်မှုများနှင့် သက်ဆိုင်သူများအကြား မတူညီသောအမြင်အမျိုးမျိုးသည် အလွန်ရှုပ်ထွေးပြီး မသေချာမရေရာသောပတ်ဝန်းကျင်ကို ဖန်တီးလျက်ရှိပါသည်။ ရွေးကောက်ပွဲမတိုင်မီ၊ ရွေးကောက်ပွဲကာလအတွင်း သို့မဟုတ် ရွေးကောက်ပွဲအပြီး အငြင်းပွားမှုများသည် ပြင်းထန်နေပြီးဖြစ်သည့် ပဋိပက္ခကို ပိုမိုအရှိန်မြင့်စေနိုင်ပြီး လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်းကို ပိုမိုနက်ရှိုင်းစေကာ အရပ်သားပြည်သူများ၏ အခြေအနေကို ပိုမိုဆိုးရွားစေနိုင်ပါသည်။  ၆။ အကြိမ်ကြိမ် ဖြစ်လေ့ရှိသည့် ရေကြီးရေလွှမ်းမိုးမှုများနှင့် မြင့်တက်လာသည့် ရောဂါဖြစ်ပွားမှုအန္တရာယ်များ၂၀၂၃ ခုနှစ်တွင် ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းမိုခါနှင့် ၂၀၂၄ ခုနှစ်တွင် တိုင်ဖွန်းမုန်တိုင်းယာဂီအပါအဝင် အကြိမ်ကြိမ် ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိသည့် ရာသီဥတုဘေးအန္တရာယ်များ၊ နှစ်စဉ်မုတ်သုံရာသီ ရေကြီးရေလျှံမှုများကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံရှိ ရေပေးဝေရေးစနစ်များ ဆိုးရွားစွာ ပျက်စီးခဲ့ရပြီး မိသားစုများ အထူးသဖြင့် နေရပ်စွန့်ခွာစခန်းများနှင့် ချို့တဲ့သော လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းများသည်  ညစ်ညမ်းသော ရေအရင်းအမြစ်များကို အားထားနေရပါသည်။ ဤအခြေအနေသည် ကာလဝမ်းရောဂါနှင့် ပြင်းထန်သော ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှာရောဂါကဲ့သို့သော ရေကြောင့်ဖြစ်ပွားသော ရောဂါများ ဖြစ်ပွားမှုကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ပြီး ၂၀၂၄ ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန်ကဲ့သို့သော လူထူထပ်သော ဒေသများနှင့် ရခိုင်ကဲ့သို့သော ဝေးလံခေါင်ဖျားသော ဒေသများတွင် ပြင်းထန်စွာ ထိခိုက်ခဲ့သည်။ပဋိပက္ခကာလအတွင်း အရေးပါသော ရေပေးဝေရေးစနစ်များနှင့် ရေတွင်းရေကန်များ ပိုမိုပျက်စီးလာခြင်း၊ ဆင်းရဲနွမ်းပါးမှုမြင့်တက်ခြင်းနှင့် အရင်းအမြစ်များ ကုန်ခမ်းလာခြင်းတို့ကြောင့်  မိသားစုများအနေဖြင့် တစ်ကိုယ်ရည်သန့်ရှင်းရေးနှင့် သန့်ရှင်းရေးသုံး ပစ္စည်းများကို အသုံးပြုရန်လက်လှမ်းမမီကြတော့ပါ။ အထူးသဖြင့် လူဦးရေထူထပ်လွန်းသောနေရာများရှိ မိသားစုများသည် မသန့်ရှင်းသောရေနှင့် အားနည်းသည့်ပတ်ဝန်းကျင်သန့်ရှင်းရေးတို့ကြောင့် မြင့်တက်လာသော အန္တရာယ်များကို ရင်ဆိုင်နေကြရပါသည်။ ရေပေးဝေရေးစနစ်များ ပြန်လည်ထူထောင်ရန်၊ ပတ်ဝန်းကျင်သန့်ရှင်းရေး တိုးတက်စေရန်နှင့် အသက်ကယ် တစ်ကိုယ်ရည်သန့်ရှင်းရေး အထောက်အကူပြုပစ္စည်းများ ပံ့ပိုးပေးရန် အရေးပေါ်လုပ်ဆောင်ခြင်းမရှိပါက စုပေါင်းသက်ရောက်မှုများသည် ရောဂါဖြစ်ပွားမှုများကို ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်စေပြီး အသက်အန္တရာယ်ကိုပါ ခြိမ်းခြောက်နိုင်သည့်အတွက် မြန်မာနိုင်ငံ၏ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်းကို ပိုမိုဆိုးရွားစေမည်ဖြစ်သည်။ချက်ချင်းနှင့်စဉ်ဆက်မပြတ် ဆောင်ရွက်မှုများပြုလုပ်ရန် တောင်းဆိုခြင်းမြန်မာနိုင်ငံသည် မကြုံစဖူး စိန်ခေါ်မှုများနှင့် ရင်ဆိုင်နေသည့်နှစ်တွင် ကလေးများနှင့် အရပ်သားပြည်သူများအတွက် စိုးရိမ်ဖွယ်အခြေအနေသည် အမြင့်ဆုံးအဆင့်သို့ ရောက်ရှိနေပါသည်။ နိုင်ငံတကာနှင့် ဒေသတွင်း အဖွဲ့အစည်းများအနေဖြင့် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ အကူအညီများ ရောက်ရှိရေး၊ အရပ်သားပြည်သူများအား ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရေးနှင့် အကြမ်းဖက်မှုနှင့် အကျပ်အတည်းသံသရာကို ရပ်တန့်နိုင်မည့် ရေရှည်ဖြေရှင်းချက်များကို ဦးစားပေးဆောင်ရွက်ရန် လိုအပ်ပါသည်။ အန္တရာယ်များကို ပိုမိုခံစားရနိုင်သူများထံ အသက်ကယ် လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီများ ရောက်ရှိစေရန် လုံလောက်သော ရန်ပုံငွေများ အခက်အခဲမရှိ၊ အချိန်မီ ထောက်ပံ့နိုင်ရေးသည် အရေးကြီးပါသည်။ ထို့ကြောင့် ဒေသတွင်းနှင့် ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်များအနေဖြင့် လက်ရှိအခြေအနေမှ ထွက်ပေါက်ရှာနိုင်ရန် မြန်မာနိုင်ငံအား ကူညီရေးကို ဦးစားပေးဆောင်ရွက်ရန် လိုအပ်နေပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ အဆိုးဆုံးထိခိုက်ခံစားနေရသော ကလေးသူငယ်များနှင့် မိသားစုများ၏ အကျပ်အတည်းများကို ဖြေရှင်းနိုင်ရန် နည်းလမ်းများရှိပါသည်။ သို့သော် ထိုသို့ဖြေရှင်းနိုင်သည့် အခွင့်အလမ်းများမှာ လျင်လျင်မြန်မြန် လျော့ပါးလာလျက်ရှိပါသည်။ ချက်ချင်းနှင့် စဉ်ဆက်မပြတ် ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုများ မရှိပါက နောက်ဆက်တွဲ အကျိုးဆက်များသည် ယနေ့မြန်မာ့ကလေးငယ်များသာမက လာမည့်မျိုးဆက်များအထိ ဆိုးရွားစွာ သက်ရောက်သွားမည်ဖြစ်သည်။ [1] Landmine Monitor 2024: https://www.the-monitor.org/reports/landmine-monitor *ဤဆောင်းပါးကို UNICEF Myanmar ဝက်ဘ်ဆိုက်ဒ် တွင် မူရင်းရေးသားထုတ်ဝေထားပါသည်။, filtered_html

မြန်မာနိုင်ငံမြောက်ဖျား ကချင်ပြည်နယ်၊ မြစ်ကြီးနားမြို့က ဆေးခန်းငယ်လေးတစ်ခုမှာ အသက် ၄၁ နှစ်အရွယ် ဒေါ်လိုင်တစ်ယောက် သူ့ကိုယ်ဝန်ပေါ်လက်လေးတင်ရင်း တိတ်တဆိတ်ထိုင်နေခဲ့ပါတယ်။ သူ့ဘဝကို ပြောင်းလဲသွားစေခဲ့တဲ့ "ရှင့်မှာ ရောဂါပိုးရှိနေပြီ" ဆိုတဲ့ စကားလုံးတွေကို ပထမဆုံးအကြိမ် ကြားခဲ့ရတာဟာ အခုဆိုရင် လပိုင်းလောက်ရှိခဲ့ပါပြီ။“ဒီလိုအဖြစ်မျိုးကျွန်မမှာဖြစ်လာလိမ့်မယ်လို့ ကျွန်မဘယ်တုန်းကမှမထင်ခဲ့ဘူး” လို့ ဒေါ်လိုင်က ကိုယ်ဝန်အပ်စဉ်မှာ HIV ပိုးရှိကြောင်း စစ်ဆေးတွေ့ရှိခဲ့တဲ့နေ့ကိုအမှတ်ရပြီး ပြန်ပြောပြခဲ့ပါတယ်။ ခင်ပွန်းဖြစ်သူ မူးယစ်ဆေးဝါးသုံးစွဲလေ့ရှိတာကြောင့်  စိုးရိမ်ပူပန်မှုတွေရှိခဲ့ဖူးပေမယ့် အခုလိုမျိုး သူ့ကိုပါ ရောဂါကူးစက်လိမ့်မယ်လို့ တစ်ခါမှ မတွေးမိခဲ့ဖူးပါဘူး။“စသိသိချင်းမှာ ကျွန်မအိပ်လို့တောင်မရဘူး။ ကျွန်မတော်တော်ငိုခဲ့ရတယ်။ ရှက်လည်းရှက်၊ ကြောက်လည်းကြောက်မိတယ်" လို့ ပြောပြပါတယ်။ "ကျွန်မအကြောက်ဆုံးကတော့ ကျွန်မကလေးတွေအတွက်ပါ - သူတို့လည်း ကူးသွားရင် ဘယ်လိုလုပ်မလဲ"။ ပြီးတော့ ဗိုက်ထဲကကလေးလေးရော ဘယ်လိုဖြစ်မလဲ။"ပံ့ပိုးမှုမှုနှင့် ခွန်အားကိုရှာဖွေခြင်းနောက်ပိုင်းမှာတော့ သူ့ကို မြစ်ကြီးနားမြို့က ပြည်သူ့ကျန်းမာရေး ဆေးပေးခန်းတစ်ခုကို လွှဲပို့ပေးခဲ့ပါတယ်။ ဆေးခန်းက ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေက ဆေးဝါးစောင့်ရှောက်မှုတင်မကဘဲ စိတ်ခွန်အားတွေပါ ပေးနိုင်ခဲ့တဲ့အတွက် ဒေါ်လိုင်တစ်ယောက် မျှော်လင့်ချက်တွေ ပြန်လည်ရရှိခဲ့ပါတယ်။ "ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေက ကျွန်မကို အားလုံးရှင်းပြပေးတယ်။ ပြီးတော့ ဆေးသာမှန်မှန်သောက်မယ်ဆိုရင် ကလေးကို ဘာမှမထိခိုက်ဘဲ ကျန်းကျန်းမာမာနဲ့ မွေးဖွားလာမယ်လို့ ကျွန်မကို သေသေချာချာ ပြောပြပေးခဲ့တယ်" လို့ ဆိုပါတယ်။ဒီဆေးပေးခန်းက မိခင်ကတစ်ဆင့် ကလေးအား ကူးစက်ခြင်းကို ကာကွယ်တားဆီးရေး (PMTCT) အစီအစဉ်ကတစ်ဆင့် သန္ဓေသားကို ကာကွယ်ပုံနဲ့ပတ်သက်ပြီး နှစ်သိမ့်ဆွေးနွေးပေးခဲ့သလို နောက်ထပ်စစ်ဆေးမှုတွေဖြစ်တဲ့ အသည်းရောင် အသားဝါ ဘီနဲ့စီပိုးတို့ကိုလည်း စစ်ဆေးပေးခဲ့ပါတယ်။ ဒေါ်လိုင်မှာ အသည်းရောင် အသားဝါ ဘီပိုးနဲ့ စီပိုး မရှိပါဘူး။  ဒေါ်လိုင်နဲ့ ခင်ပွန်းဖြစ်သူတို့ဟာ ရောဂါတွေ့ရှိပြီး တစ်လအကြာ နိုဝင်ဘာလအစောပိုင်းမှာစတင်ပြီး Antiretrovirla therapy (ART) ကို စသောက်ခဲ့ကြပါတယ်။ "စသောက်သောက်ချင်း ရက်ပိုင်းလောက်မှာတော့ လူက နုံးသလိုခံစားရတယ်။ အခုတော့ ပုံမှန်ဖြစ်သွားပါပြီ" လို့ သူက ဆိုပါတယ်။ ART ဆေးကို မြစ်ကြီးနားမြို့ရှိ ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးဌာနတွေမှာ မိခင်ဖြစ်သူအတွက်ရော၊ ကလေးအတွက်ပါ လိုအပ်ရင် အခမဲ့ ရရှိနိုင်ပါတယ်။ရောဂါကိုလက်ခံနိုင်ဖို့အတွက် စတင်ခြင်းဒေါ်လိုင်ရဲ့ ခရီးက မလွယ်ကူခဲ့ပါဘူး။ "ကလေးအဆင်ပြေပါ့မလားလို့ ကျွန်မတောက်လျှောက် မေးနေမိတယ်။" "ကျွန်မဆေးကို နေ့တိုင်းအချိန်မှန်သောက်ရင် ကလေးကို မကူးနိုင်ဘူးလို့ သူတို့က သေချာပြောပြတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျွန်မဆေးသောက်တဲ့အခါတိုင်း ဆုတောင်းပြီးမှ သောက်နေတုန်းပဲ။" HIV ပိုးရှိတဲ့ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်တွေဟာ ဗိုက်ထဲက ကလေးကူးစက်မှာကို စိုးရိမ်တတ်ကြတာများတယ်လို့ မစန်က ရှင်းပြပါတယ်။ "မိခင်တော်တော်များများက ART ဆေးက မိခင်ကနေ ကလေးဆီ ရောဂါကူးစက်နိုင်မှုကို တားဆီးပေးနိုင်တယ်ဆိုတာကို အပြည့်အဝ မယုံကြည်ကြဘူး။ သူတို့က မေးခွန်းတွေအများကြီး မေးတတ်ကြသလို ယုံကြည်စိတ်ချရမှုလည်း လိုအပ်ကြတယ်။ ဒါကြောင့် ကျွန်မတို့က နှစ်သိမ့်ဆွေးနွေးဖို့နဲ့ ပညာပေးဖို့ကို အလေးပေးပြီးလုပ်ကြရတယ်။"ကလေးများနှင့် မိခင်များအတွက် ယူနီဆက်ရဲ့ ပံ့ပိုးမှုဒေါ်လိုင်လို အမျိုးသမီးတွေကို ပိုပြီးပံ့ပိုးကူညီနိုင်ဖို့ သိပ်အရေးကြီးပါတယ်။ ယူနီဆက်ရဲ့ ပံ့ပိုးမှုနဲ့ မြစ်ကြီးနားမြို့က ရပ်ရွာအခြေစိုက်အဖွဲ့အစည်းတွေက ဒေသခံလုပ်အားပေးတွေဟာ စစ်ဘေးရှောင်စခန်းတွေနဲ့ ရပ်ကွက်ကျေးရွာတွေက လူထုတွေဆီ သွားရောက်ပြီး HIV/AIDS နဲ့ မိခင်ကတစ်ဆင့် ကလေးထံ ရောဂါကူးစက်မှုကို ကာကွယ်တားဆီးရေး (PMTCT) နဲ့ပတ်သက်တဲ့ ဆွေးနွေးပွဲတွေကို ပြုလုပ်ခဲ့ကြပါတယ်။ "သူတို့ထဲက အများစုက ဒီလိုဆွေးနွေးပွဲတွေ များများလုပ်စေချင်တယ်လို့ ပြောကြတယ်" လို့ မစန်ကပြောပြပါတယ်။အသိပညာပေးဆွေးနွေးပွဲတွေပြီးနောက်မှာ ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်တွေကို ကိုယ်ဝန်အပ်ချိန်မှာ ပြုလုပ်တဲ့ ပုံမှန်စစ်ဆေးမှုတွေရဲ့တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအဖြစ်နဲ့ ရောဂါပိုးရှိမရှိစစ်ဆေးကြည့်ဖို့ တိုက်တွန်းထားပါတယ်။ "ဒါက ပညာပေးရုံသက်သက်မကပါဘူး"။ "စောင့်ရှောက်မှုရဖို့ သူတို့ဘယ်ကိုသွားရမယ်၊ မိခင်ရော ကလေး ကျန်းမာရေးအတွက်ပါ နောက်အဆင့်တွေ ဘာဆက်လုပ်ရမယ်ဆိုတာ သူတို့သိအောင် ကျွန်မတို့ကြိုးစားရပါတယ်" လို့ မစန်က ပြောပြပါတယ်။ယူနီဆက်က ဒေါ်လိုင်လို မိခင်တွေ ဆေးခန်းရက်ချိန်းပြဖို့နဲ့ ဆေးထုတ်ဖို့အတွက် ဝန်ထုတ်ဝန်ပိုးမဖြစ်ဘဲ အဆင်ပြေပြေသွားနိုင်ဖို့အတွက် ခရီးစရိတ်ကိုလည်း ပံ့ပိုးပေးထားပါတယ်။မျှော်လင့်ချက်တွေနဲ့ရှေ့ဆက်ဒေါ်လိုင်တစ်ယောက် အစပိုင်းမှာ ထိတ်လန့်ခဲ့ပေမယ့်လည်း ဆေးကိုပုံမှန်သောက်မယ်၊ ကလေးကို ဆက်ပြီးကျန်းမာအောင်ထားမယ်လို့ ခိုင်ခိုင်မာမာ ဆုံးဖြတ်ထားပါတယ်။ "ကျွန်မ ဆေးကို နေ့တိုင်း ည ၇ နာရီ မပျက်မကွက်သောက်တယ်" လို့ သူကပြောပါတယ်။ ခိုင်မာတဲ့သန္နိဋ္ဌာန်နဲ့ ဆေးခန်းရဲ့ ပံ့ပိုးမှုတွေက သူ့ကို မျှော်လင့်ချက်အသစ်၊ ရည်မှန်းချက်အသစ်တွေ ရရှိစေခဲ့ပါတယ်။ ခင်ပွန်းဖြစ်သူဟာလည်း မူးယစ်ဆေးသုံးစွဲမှုကို ရပ်လိုက်ပြီး နေ့တိုင်း ဆေးပုံမှန်သောက်ပါတယ်။ဒေါ်လိုင်တစ်ယောက် သူ့ရဲ့ တတိယမြောက်ကလေးကို မွေးဖွားဖို့ပြင်ဆင်နေချိန်မှာ ဒေသန္တရကျန်းမာရေးဌာနတွေကတစ်ဆင့်ပေးတဲ့ PMTCT လို ယူနီဆက်က ပံ့ပိုးပေးထားတဲ့ အစီအစဉ်တွေရဲ့ ကြီးမားတဲ့အကျိုးသက်ရောက်မှုကြောင့် ဆက်ပြီးမျှော်လင့်ချက်တွေ ပြည့်ဝလာခဲ့ရပါတယ်။  “ကျွန်မမျှော်လင့်ချက်တွေ ပျောက်ဆုံးသွားသလို ခံစားနေရတဲ့အချိန်မှာ ဒီဆေးခန်းကြောင့် ကျွန်မ မျှော်လင့်ချက်တွေ ပြန်ပြည့်ဝလာခဲ့ရတယ်။ သူတို့က ကျွန်မတစ်ယောက်တည်း မဟုတ်ဘူးဆိုတာ ပြောပြတယ်။ အဲဒီစကားက ကျွန်မကြားဖို့လိုအပ်နေခဲ့တဲ့ အရေးကြီးဆုံးစကားပဲ။"ဒေါ်လိုင်ရဲ့ စိတ်ပျက်အားငယ်မှုမှသည် မျှော်လင့်ချက်ဆီသို့ ခရီးစဉ်က HIV ရောဂါအတွက် စောင့်ရှောက်မှုနဲ့ ပံ့ပိုးမှုတွေကို လက်လှမ်းမီရရှိခြင်းရဲ့ အရေးပါပုံကို မီးမောင်းထိုးပြသပေးလိုက်တာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ သူ့ရဲ့ဖြစ်ရပ်က တစ်ဦးတစ်ယောက်ရဲ့ အောင်မြင်မှုမဟုတ်ဘဲ မြန်မာနိုင်ငံတစ်ဝန်းက ချို့တဲ့ပြီး ပဋိပက္ခဒဏ်သင့် လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းတွေက အလားတူအခက်အခဲတွေကို ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ အခြားအခြားသော မိခင်တွေအတွက်လည်း မျှော်လင့်ချက်ရောင်ခြည်တစ်ခု ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။, filtered_html

ရန်ကုန် (မြန်မာ)– ကျွန်ုပ်တို့သည် နိုင်ငံဖြတ်ကျော်ဖွဲ့စည်းထားသော ရာဇ၀တ်မှုမျိုးစုံကို တားဆီးနှိမ်နင်းရေးအတွက် ပထမဆုံး အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာနေ့ (TOC) အထိမ်းအမှတ်အားကျင်းပနေစဥ်တစ်ပြိုင်နက်တည်းတွင် လျင်မြန်စွာ ပြောင်းလဲနေသော ခြိမ်းခြောက်မှုများနှင့် ရာဇဝတ်မှုများမှာ အရှေ့တောင်အာရှတွင် ဒေသတွင်းတည်ငြိမ်ရေးနှင့် လုံခြုံရေးကို စိန်ခေါ်လျက်ရှိနေသည်။ ခေတ်မီနည်းပညာများကို အသုံးချ၍ နိုင်ငံဖြတ်ကျော် ရာဇ၀တ်မှုကွန်ရက်များ ထွန်းကားလာခြင်းနှင့်အတူ ရာဇ၀တ်မှုများသည် ပိုမိုအန္တရာယ်များသော အဆင့်သစ်တစ်ခုသို့ ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။ ရာဇ၀တ်ဂိုဏ်းများသည် သမရိုးကျနည်းလမ်းများအပြင် ယခင်က မထင်မှတ်ထားနိုင်သော နည်းလမ်းများဖြင့် ၎င်းတို့၏ လက်လှမ်းမီမှုနှင့် ခေတ်မီဆန်းသစ်မှုတို့ကို ချဲ့ထွင်ကာ နည်းပညာဆိုင်ရာ ဆန်းသစ်တီထွင်မှုဖြင့် နိုင်ငံဖြတ်ကျော် ရာဇ၀တ်မှုများကို စွမ်းဆောင်လာကြသည်။စိုးရိမ်ဖွယ်ရာအခြေအ‌နေများထဲမှတစ်ခုမှာ generative artificial intelligence (AI) နှင့် deepfake နည်းပညာများအား တရားမ၀င် ကာစီနိုလောင်းကစားရုံများ၊ ဆိုက်ဘာလိမ်လည်မှုနှင့် လူကုန်ကူးခြင်း အပါအဝင် အတင်းအကျပ် နိုင်ငံဖြတ်ကျော် ရာဇ၀တ်မှုများဆောင်ရွက်ရန်အတွက် အလွဲသုံးစားလုပ်ခြင်း ဖြစ်သည်။ AI ကို အလွဲသုံးစားလုပ်ခြင်းဖြင့် ရာဇ၀တ်ကောင်များသည် အထောက်အထားအတုများ၊ စာရွက်စာတမ်းများနှင့် လိမ်လည်မှုများကောင်းမွန်စွာပြုလုပ်နိုင်ပြီး သားကောင်များကို လှည့်ဖြားလေ့ရှိပါသည်။ ထိုသို့သောလုပ်ဆောင်မှုများကြောင့် ရာဇ၀တ်မှုကြူးလွန်သူများသည် ၎င်းတ်ု့၏ ရာဇ၀တ်မှုဆိုင်ရာ လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှုများကို ထိထိရောက်ရောက်နှင့် တွင်တွင်ကြယ်ကြယ် လုပ်ဆောင်လာနိုင်ကြသည်။ဤရာဇ၀တ်မှုဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်ချက်များ၏ သက်ရောက်မှုသည် တုန်လှုပ်ချောက်ချားဖွယ်ဖြစ်သည်။ UNODC ၏ မကြာသေးမီက အစီရင်ခံစာအရ 2023 ခုနှစ်တွင် အရှေ့နှင့် အရှေ့တောင်အာရှတွင် သားကောင်များကို ပစ်မှတ်ထားသည့် နိုင်ငံဖြတ်ကျော်ရာဇ၀တ်မှုများသည် ဒေါ်လာ 18 ဘီလီယံနှင့် ဒေါ်လာ ၃၇ ဘီလီယံကြား ငွေကြေးဆုံးရှုံးမှုအတွက် တာဝန်ရှိခဲ့သည်ဟု သိရသည်။ရာဇ၀တ်မှုကျူးလွန်သူများသည် ငွေကြေးခဝါချမှုနှင့် မြေအောက်ဘဏ်လုပ်ငန်းမှတစ်ဆင့် နိုင်ငံဖြတ်ကျော်ရာဇ၀တ်မှုများမှ ရရှိလာသော တရားမဝင်ငွေကြေးများမှ ဒေါ်လာဘီလီယံပေါင်းများစွာကို ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာဘဏ္ဍာရေးစနစ်သို့ ချောမွေ့စွာ ပေါင်းစပ်လာနိုင်ကြသည်ကိုတွေ့ရှိရမည်ဖြစ်သည်။ ဤကဲ့သို့သောပြဿနာမှာ လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းအတွက် ငွေကြေးဝန်ထုပ်ဝန်ပိုးမျှသာမဟုတ်၊ နိုင်ငံတကာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုနဲ့ ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်မှုလိုအပ်လျှက်ရှိနေသော ဒေသတွင်း လုံခြုံရေးနှင့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ပြဿနာအတွက် တိုက်ရိုက်စိန်ခေါ်မှု ဖြစ်နေပါသည်။ တစ်ချိန်တည်းတွင် မြန်မာနိုင်ငံနှင့် အခြားသော အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများသည် မကြာသေးမီက ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဆိုက်ဘာလိမ်လည်မှုလုပ်ငန်းအတွက် ဗဟိုချက်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ အဆိုပါအွန်လိုင်းလိမ်လည်မှုများကို စီရင်ရန်အတွက် မြန်မာနိုင်ငံနှင့် ကမ္ဘောဒီးယားသို့ လူပေါင်း နှစ်သိန်းကျော် လူကုန်ကူးခံရကြောင်း ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးရုံးက ခန့်မှန်းထားသည်။  ဤကဲ့သို့သော AI အား  နိုင်ငံဖြတ်ကျော် ရာဇ၀တ်မှုများဆောင်ရွက်ရန်အတွက် အလွဲသုံးစားမှုများ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းများသည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာအရေးတကြီး တုံ့ပြန်မှု လိုအပ်သည့် အခြေအနေအပြောင်းအရွှေ့တစ်ရပ်ကို ကိုယ်စားပြုနေသည်။ အဆိုပါကိစ္စနှင့် ပတ်သက်၍ အရေးတကြီး ပြန်လည်သုံးသပ်ခြင်းတွင် UNODC အမှုဆောင်ဒါရိုက်တာ မစ္စ Ghada Waly က ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စည်းလုံးညီညွတ်မှုနှင့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်ချက်များအတွက် တောင်းဆိုသည့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာနေ့အထိမ်းအမှတ် TOC တွင် သူမ၏သဝဏ်လွှာတွင် ပြောကြားခဲ့သည်။အဆိုပါကိစ္စများအားတုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် UNODC ၏ နိုင်ငံဖြတ်ကျော်ဖွဲ့စည်းထားသော ရာဇ၀တ်မှုမျိုးစုံကို တားဆီးနှိမ်နင်းရေးအတွက် ပထမဆုံး အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာနေ့တွင် (TOC) UNODC အမှုဆောင်ဒါရိုက်တာ မစ္စ Ghada Waly ကဤသို့ ပြောကြားခဲ့သည်။“ရာဇ၀တ်မှုဆိုင်ရာ စိန်ခေါ်မှုတွေက ကြီးထွားလာပေမယ့် ဒီခြိမ်းခြောက်မှုတွေကို့တုံ့ပြန်ဖို့အတွက် ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု အခွင့်အလမ်းတွေလည်း ပိုမိုရှင်သန်လာနေတာကို တွေ့မြင်ကြရမှာပါ။ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ မြောက်ပိုင်းနှင့် တောင်ဘက်ရှိ အစိုးရများ၊ ဘဏ်များနှင့် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများ၊ အရပ်ဘက်လူ့အဖွဲ့အစည်းများနှင့် လူ့အဖွဲ့အစည်းများ၊ လူငယ်လူရွယ်များဟာ အတူတကွလက်တွဲပြီးတော့ လုပ်ဆောင်ကြမယ်ဆိုရင် ကျွန်မတို့ဟာ ဒီရာဇ၀တ်မှုတွေကိုတွန်းလှန်နိုင်မှာဖြစ်ပြီးတော့၊ ဘေးကင်းရေးနှင့် လုံခြုံရေး၊ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးနှင့် လူ့အခွင့်အရေးသာယာဝပြောရေးနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် ကျွန်ုပ်တို့ဟာ ဆောင်ရွက်နိုင်မှာဖြစ်ပါတယ်။”ယခုနှစ် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ TOC နေ့သည် ရာဇ၀တ်မှုများ၏ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ သက်ရောက်မှုများအကြောင်း အသိပညာပေးခြင်း၊ အစိုးရများ၊ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများနှင့် ပုဂ္ဂလိကကဏ္ဍတို့အကြား ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများ မြှင့်တင်ရန် တောင်းဆိုနေပါသည်။AIနည်းပညာ ဆက်လက်တိုးတက်ပြောင်းလဲလာသည်နှင့်အမျှ ရာဇ၀တ်မှု၏ မူလဇစ်မြစ်ကိုကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းရန် ဖွဲ့စည်းထားသော တုံ့ပြန်မှုများအားကောင်းလာစေရန်၊ မူဝါဒများနှင့်၊ အသိပညာမျှဝေခြင်း၊ စွမ်းရည်မြှင့်တင်ခြင်းတို့ကို အလေးပေးဆောင်ရွက်ရန် ယခုအခါ အလွန်အရေးကြီးပါသည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင်၊ နိုင်ငံဖြတ်ကျော်ဖွဲ့စည်းထားသော ရာဇ၀တ်မှုများကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းရာတွင်၊ ဆန်းသစ်သောဖြေရှင်းနည်းများအနေနှင့်သော်၎င်း၊ စိန်ခေါ်မှုတစ်ခုအဖြစ်သော်၎င်း၊ နည်းပညာ၏ ဤအခန်းကဏ္ဍနှစ်ခုကို အသိအမှတ်ပြုရန် အရေးကြီးပါသည်။ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်း၊ ရှေ့သို့တွေးခေါ်နည်းဗျူဟာများနှင့် စည်းလုံးညီညွတ်သောချဉ်းကပ်မှုဖြင့်သာ ကျွန်ုပ်တို့သည် ပိုမိုဘေးကင်းပြီး ပိုမိုခံနိုင်ရည်ရှိသောကမ္ဘာကို တည်ဆောက်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။ပိုမိုသိရှိလိုပါက unodc-myanmarfieldoffice@un.org သို့ ဆက်သွယ်ပါ။အရှေ့တောင်အာရှတွင်းဖြစ်ပွားသည့် ရာဇဝတ်မှုများအပေါ် သက်ရောက်မှုကို ပိုမိုသိရှိလိုပါက ဤနေရာကို here နှိပ်ပါ။UNODC ၏ ဆောင်ရွက်မှုများကို ပိုမိုသိရှိလိုပါက ဤနေရာကို here နှိပ်ပါ။, filtered_html

ရေကြီးရေလျှံမှု ကြုံတွေ့ရခြင်းက လူတိုင်းအတွက် ခက်ခဲပြီး ပျက်စီးမှုများ ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ကလေးတွေနဲ့ ကလေးငယ်ရှိတဲ့မိသားစုတွေအတွက် ပိုပြီးခက်ခဲပါတယ်။ အကယ်၍ မိမိက ရေကြီးရေလျှံမှုအန္တရာယ်ရှိတဲ့နေရာမှာ နေထိုင်ပါက မိမိနဲ့မိမိရဲ့မိသားစု ဘေးကင်းလုံခြုံစေဖို့အတွက် ကျွမ်းကျင်သူတွေရဲ့အကြံပြုချက်တွေကို လိုက်နာပါ။ရေကြီးရေလျှံမှုအကြောင်း အချက်အလက်များရေကြီးတယ်ဆိုတာ ဘာလဲရေကြီးတယ်ဆိုတာ အများအားဖြင့် ခြောက်သွေ့နေတတ်တဲ့ မြေပေါ်ကို ရေတွေလျှံကျစီးဆင်းလာတာ ဖြစ်ပါတယ်။ နာရီပိုင်း၊ ရက်ပိုင်းအတွင်း တဖြည်းဖြည်းနဲ့ ရေလွှမ်းမိုးပြီး ရေကြီးတာမျိုးရှိသလို ရုတ်တရက် သတိမပေးဘဲ ချက်ချင်း ရေကြီးလာတာမျိုးလည်း ရှိပါတယ်။ မြစ်ရေလျှံမှုဆိုတာက မိုးအဆက်မပြတ် ရွာသွန်းမှုကြောင့်ဖြစ်ဖြစ်၊ နှင်းခဲတွေအရည်ပျော်လာတာကြောင့်ဖြစ်ဖြစ် ဖြစ်ပွားတတ်ပါတယ်။ ကမ်းရိုးတန်း ရေလွှမ်းမိုးမှုတွေကတော့ အပူပိုင်း ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းတွေ၊ ဆူနာမီတွေနဲ့ ဆက်စပ်နေတဲ့ မုန်တိုင်းတွေကြောင့် ဖြစ်တတ်ပါတယ်။ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကြောင့် ရေကြီးရေလျှံမှုများ မကြာခဏဖြစ်ပွားပြီး ပိုမိုပြင်းထန်လာနိုင်တယ်လို့ ခန့်မှန်းထားပါတယ်။ဘာတွေက ရေကြီးရေလျှံမှုကို ဖြစ်စေတာလဲမိုးရွာသွန်းမှု များပြားလွန်းတဲ့အခါနဲ့ ဆည်တမံတွေ ကျိုးတဲ့အခါ ရေကြီးမှု ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ရေကြီးရေလျှံမှုအတွက် ကြိုတင်ပြင်ဆင်ခြင်း ရေကြီးတာနဲ့ပတ်သက်ပြီး မိသားစုနဲ့ စကားပြောပါရေကြီးတဲ့အကြောင်းနဲ့ ရေကြီးရတဲ့အကြောင်းရင်းတွေကို မိသားစုနဲ့ ဆွေးနွေးပါ။မိမိတို့ရဲ့ ဘေးကင်းလုံခြုံရေးအစီအစဉ်ကို လေ့ကျင့်ပါရေကြီးတဲ့အခါ ဘေးကင်းလုံခြုံတဲ့ နေရာကို ရွှေ့ပြောင်းဖို့ စိတ်ချရတဲ့လမ်းကြောင်းကို မိသားစုနဲ့အတူ တိုင်ပင်ပြီး ရှာဖွေထားပါ။ လူကွဲသွားခဲ့တဲ့အခါ ဆုံရမယ့်နေရာတစ်ခုကို ကြိုပြီး သတ်မှတ်ထားပါ။ ကိုယ့်နေရာကနေ ရွှေ့ပြောင်းဖို့လိုလာတဲ့အခါပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ဝန်ဆောင်မှုတွေ ပြတ်တောက်ပြီး မရရှိတော့တဲ့အခါပဲဖြစ်ဖြစ် ရက်အတန်ကြာ လိုလိုမယ်မယ် အသုံးပြုနိုင်အောင် ကြာရှည်ခံတဲ့အစားအစာ၊ ဆေးဝါး၊ ရှေးဦးသူနာပြုပစ္စည်း၊ ဓာတ်မီး၊ ဓာတ်ခဲနဲ့ ရေအပါအဝင် အရေးပေါ်ပစ္စည်းအိတ်တစ်ခု ပြင်ထားပါ။ ရေကြီးတဲ့အခါ သင့်ကလေးကျောင်းကို စုံစမ်းပြီး ကျောင်းက ဘယ်လိုစီစဉ်ထားလဲ သိအောင်လေ့လာပါ။ မိမိအန္တရာယ်ကို သိထားပါကိုယ့်ဒေသမှာ ဖြစ်ပေါ်နိုင်တဲ့ ရေကြီးမှုအမျိုးအစားအကြောင်း လေ့လာပြီး ရေကြီးမှုဖြစ်လာတဲ့အခါ အကူအညီရယူနိုင်ဖို့ မိမိရဲ့ ဒေသခံ အရေးပေါ် အဆက်အသွယ်တွေကို သိအောင်လုပ်ထားပါ။ ရေကြီးရေလျှံမှုဖြစ်နိုင်ခြေရှိကြောင်း ကြိုတင်ခန့်မှန်းချက်တွေကို အမြဲစောင့်ကြည့်ပါ။ ဒေသခံ သတိပေးစနစ်တွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဘယ်သူတွေက သတိပေးတယ်၊ ဘယ်လိုထုတ်လွှင့်အသိပေးတယ်၊ အချိန်ဘယ်လောက်ကြိုတင်ပြီး သတိပေးတယ်ဆိုတာတွေကို သေချာလေ့လာပြီး သိအောင်လုပ်ထားပါ။ ကိုယ့်အိမ်ရဲ့ အန္တရာယ်ရှိနိုင်တဲ့အနေအထားကို သိထားဖို့လည်း အရေးကြီးပါတယ်။ကလေးတွေကို ရေကူးတတ်အောင်သင်ပေးပါရေကြီးရေလျှံမှုတွေအတွင်း သေဆုံးမှု အများစုဟာ ရေနစ်သေဆုံးမှုကြောင့် ဖြစ်ပါတယ်။ ကလေးတွေကို ရေကူးတတ်အောင် သင်ကြားပေးခြင်းက အရေးပေါ်အခြေအနေတွေမှာ သူတို့ကို ကာကွယ်ပေးနိုင်ပါတယ်။ စာရွက်စာတမ်းတွေကိုလုံခြုံအောင်ထားပါအပျက်အစီးအနည်းဆုံးဖြစ်အောင် မှတ်ပုံတင်ကတ်လို အရေးကြီး စာရွက်စာတမ်းတွေကို အမြင့်နေရာမှာ သိမ်းပါ ဒါမှမဟုတ် ရေမစိုနိုင်တဲ့နေရာတစ်ခုခု (ဥပမာ အလုံပိတ်ပလစ်စတစ်အိတ်) ထဲ ထည့်သိမ်းထားပါ။ရေကြီးနေချိန်အတွင်း ဘာလုပ်ရမလဲ ဒေသဆိုင်ရာအာဏာပိုင်တွေ ပြောတာကိုနားထောင်ပါနောက်ဆုံးရ မိုးလေဝသသတင်းတွေနဲ့ တရားဝင်အကြံပြုချက်တွေကို ဒေသခံ သတင်းတွေ၊ ရေဒီယိုတွေကနေ အမြဲနားထောင်ပါ။ မိမိကို ထွက်ခွာဖို့ပြောတဲ့အခါ အရေးပေါ်ပစ္စည်းအိတ်နဲ့ မှတ်ပုံတင် စာရွက်စာတမ်းတွေကို ယူပြီး ချက်ချင်းထွက်ခွာပါ။ ကယ်ဆယ်ရေးတာဝန်ရှိသူတွေက အတားအဆီးတွေ ချထားတဲ့အခါ ဖြတ်ဖို့မကြိုးစားပါနဲ့ ။ ဒီအတားအဆီးတွေက လူတွေကို အန္တရာယ်ရှိတဲ့နေရာတွေအနီးမှာ ဘေးအန္တရာယ်ကင်းကင်းသွားနိုင်ဖို့ ချထားတာဖြစ်ပါတယ်။ သင့်အိမ်ကိုလုံခြုံအောင်လုပ်ပါအသုံးအဆောင်ပစ္စည်းတွေကို ပလပ်ဖြုတ်ထားပါ၊ လျှပ်စစ်မီး၊ ဂက်စ်မီးဖိုတွေနဲ့ ထိန်းသိမ်းဖို့လိုတဲ့ အရေးကြီးပစ္စည်းတွေကို ပိတ်ထားပါ။မြေမြင့်ရာနေရာကို သွားပါတန့်နေတဲ့၊ စီးနေတဲ့ ဒါမှမဟုတ် မြင့်တက်လာတဲ့ရေကို ရှောင်ဖို့ ပိုမြင့်တဲ့နေရာကို သွားပါ။ အမြန်နှုန်းနဲ့တက်လာတဲ့ရေထဲ လမ်းမလျှောက်ပါနဲ့၊ ရေမကူးပါနဲ့၊ ကားဖြတ်မမောင်းပါနဲ့။ ရေစီးမြန်နေတဲ့အချိန်မှာ ရေတိမ်ပိုင်း၊ ရေပိုလွှဲပေါက်၊ တံတား၊ မြေအောက်ပိုက်လိုင်း ဒါမှမဟုတ် လမ်းမကြီးတွေကို ဖြတ်ကူးဖို့ ဘယ်တော့မှ မကြိုးစားပါနဲ့။ ရေကြီးနေတဲ့ နေရာမှာ ပြောင်းရွှေ့ရမယ်ဆိုရင် အသက်ကယ်အင်္ကျီ ဒါမှမဟုတ် တခြား ရေပေါ်မှာ ပေါလောပေါ်နေတဲ့ အရာဝတ္ထုတွေကို အသုံးပြုရပါမယ်။ ကားထဲမှာ ရေတွေပြည့်လာရင် အမိုးပေါ်ကိုတက်ပါ။ အဆောက်အအုံထဲမှာ ပိတ်မိနေရင် အမြင့်ဆုံးအဆင့်ကို တက်ပြီး လိုအပ်မှသာ အိမ်ခေါင်မိုးပေါ်ကို တက်ပါ။ တက်လာတဲ့ရေတွေကြောင့် ပိတ်မိနိုင်တဲ့အတွက် သင့်အိမ်ရဲ့ အမြင့်ဆုံးမှာရှိတဲ့ အပိတ်နေရာတစ်ခု ဥပမာ အပေါ်ထပ်ထပ်ခိုးလိုနေရာမျိုးမှာ မနေပါနဲ့။ ကလေးတွေကို တက်လာနေတဲ့ ဒါမှမဟုတ် ငြိမ်နေတဲ့ ရေထဲသွားခွင့်မပြုပါနဲ့ရေကြီးတဲ့အခါ တက်လာတဲ့ရေတွေက ထင်ရတာထက် ပိုနက်ပြီး ရေစီးပိုမြန်တဲ့အတွက် မတော်တဆဖြစ်ဖို့ လွယ်ကူတာကြောင့် ကလေးတွေကို ရေလွှမ်းမိုးနေတဲ့နေရာတွေ ဒါမှမဟုတ် ရေစီးဆင်းနေတဲ့နေရာတွေကို ဖြတ်ပြီး ကစားတာ၊ ရေကူးတာမျိုး မလုပ်ဖို့ အနီးကပ် စောင့်ကြည့်ပြီး သတိပေးပါ။ ချစ်ရသူတွေကို အသိပေးပါသင် ဘေးကင်းပြီး ဆက်သွယ်နိုင်တဲ့နေရာတစ်ခုခုကို ရောက်တာနဲ့ ကိုယ့်ရဲ့တခြားမိသားစုဝင်တွေ၊ ကိုယ်နဲ့ရင်းနှီးသူတွေကို အသိပေးပါ။ရေကြီးပြီးနောက်ပိုင်း ဘာလုပ်ရမလဲ နောက်ဆုံးရသတင်းတွေကို နားထောင်ပါဒေသဆိုင်ရာအာဏာပိုင်တွေဆီက နောက်ဆုံးရသတင်းတွေကို စောင့်ကြည့်ပြီး ဘေးကင်းကြောင်း ကြေညာပြီးမှသာ မိမိတို့အိမ်ကိုပြန်ပါ။မိသားစုရဲ့ ကျန်းမာရေးကို ဂရုစိုက်ပါရေလွှမ်းမိုးခြင်းကြောင့်ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ ညစ်ညမ်းတဲ့ရေတွေဟာ မိမိနဲ့မိသားစုတွေကို ကာလဝမ်းရောဂါနဲ့ အူရောင်ငန်းဖျားရောဂါလို ရေကြောင့်ဖြစ်တဲ့ ရောဂါအမျိုးမျိုးကို ဖြစ်ပွားစေနိုင်ပါတယ်။ ရေတွေက ညစ်ညမ်းပြီး ရောဂါပိုးမွှားတွေ ပါနိုင်တဲ့အတွက် ကလေးတွေကို တတ်နိုင်သမျှ ရေနဲ့ဝေးရာမှာ ထားပါ။ ကလေးက ရေကြီးနေတဲ့ရေတွေနဲ့ ထိတွေ့မိခဲ့ရင် တတ်နိုင်သမျှ အမြန်ဆုံးရေချိုးပေးပြီး လက်တွေကို မကြာခဏဆေးခိုင်းပါ။ မိမိနဲ့ မိမိရဲ့ မိသားစုဝင်တစ်ဦးဦး နေမကောင်းဖြစ်ပါက အဆင်ပြေတာနဲ့အမြန်ဆုံး ဆရာဝန်နဲ့ပြပါ။ အစားအစာနှင့်ရေကို လုံခြုံအောင်ထားပါအစားအစာနဲ့ ရေညစ်ညမ်းမှုမဖြစ်အောင် ဖုံးအုပ်ထားပြီး သန့်စင်ထားခြင်းမရှိတဲ့ ရေထွက်ပင်ရင်းက ခပ်ထားတဲ့ ရေကို အသုံးမပြုခင် အနည်းဆုံး သုံးမိနစ်ခန့် ကြိုချက်ပါ။ အစားအစာတွေကို ချက်ပြုတ်ဖို့နဲ့ အိုးခွက် ပန်းကန်တွေနဲ့ အစာစားရာမှာ အသုံးပြုတဲ့ ပစ္စည်းတွေကို ဆေးကြောဖို့ ကျိုချက်ထားတဲ့ရေကို အသုံးပြုပါ။ ညစ်ညမ်းတဲ့ရေကို မသောက်ပါနဲ့၊ ရေစိုနေတဲ့ အစားအစာတွေကို ဘယ်တော့မှ မစားပါနဲ့။ ဘေးကင်းလုံခြုံစွာ သန့်ရှင်းရေးလုပ်ပါသန့်ရှင်းရေးလုပ်တဲ့အချိန်မှာ ရာဘာလက်အိတ်နဲ့ ဘွတ်ဖိနပ်အပါအဝင် အကာအကွယ်ပေးတဲ့ ပစ္စည်းတွေကို အသုံးပြုပါ။ အိမ်ထဲကနေ ရေစုပ်ထုတ်မယ်ဆိုရင် သတိထားပါ။ ဖြည်းဖြည်းချင်းစုပ်ထုတ်ပြီး အပျက်အစီးအစအနတွေနဲ့ လျှပ်စစ်ဝါယာကြိုးလို အန္တရာယ်ရှိတာတွေကို သတိထားကြည့်ပါ။ ဖြစ်နိုင်ရင် ၂၄ နာရီကနေ ၄၈ နာရီအတွင်း ခြောက်နိုင်သလောက် မြန်မြန်ခြောက်အောင်လုပ်ပါ။ စိုစွတ်တဲ့နေရာတွေကို လေဝင်လေထွက်ကောင်းအောင်ထားပါ။ ခြောက်အောင်လုပ်လို့မရနိုင်တော့တဲ့၊ ပြင်လို့မရနိုင်တော့တဲ့ ပစ္စည်းတွေကို  စွန့်ပစ်ပါ။  သန့်ရှင်းရေးလုပ်တဲ့အခါ တတ်နိုင်သမျှ ကလေးတွေကို မပါခိုင်းပါနဲ့။ ကလေးတွေနဲ့ ဆယ်ကျော်သက်တွေ ပြန်မလာခင်မှာ ကစားစရာတွေ၊ အဝတ်အစားတွေနဲ့ နေထိုင်မယ့်နေရာတွေကို သန့်ရှင်းရေးလုပ်ပြီး ပိုးသတ်ထားသင့်ပါတယ်။ ရေကြောင့် ဆိုးဆိုးရွားရွား ညစ်ညမ်းပျက်စီးသွားတဲ့ ပစ္စည်းတွေကို စွန့်ပစ်သင့်ပါတယ်။ ရေကြီးပြီးနောက် ကလေးတွေကို အားပေးနှစ်သိမ့်ပါ  ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း စကားစပြောပါကလေးတွေကို ရေကြီးမှုကြောင့် သူတို့ဘယ်လိုခံစားရတယ်ဆိုတဲ့အကြောင်း ပြောပြဖို့ အခွင့်အရေးပေးပါ၊ သူတို့မှာ စိတ်ပူပင်မှုတွေ၊ ထိတ်လန့်မှုတွေရှိနေရင်လည်း မျှဝေပြောပြဖို့ အားပေးပါ။သူတို့ပြောပြတာကို သေချာနားထောင်ပေးပြီး သူတို့ခံစားချက်ကို အလေးအနက် ဂရုစိုက်တဲ့အကြောင်း ပြသပါ။စိတ်အေးအောင်အားပေးပါရေကြီးတာနဲ့ နောက်ဆက်တွဲပြဿနာတွေက အမြဲတမ်းဖြစ်နေမှာ မဟုတ်တဲ့အကြောင်း သိအောင်ပြောပြပါ။ ရေကြီးတယ်ဆိုတာ သဘာဝဖြစ်ရပ်တစ်ခုပဲဖြစ်ပြီး ဘယ်သူ့အပြစ်မှ မဟုတ်ဘူးဆိုတာ ရှင်းပြပါ။ကလေးတွေကို အချိန်ပေးပြီး ကြင်နာဖေးမပါ။ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဖိစီးမှုလက္ခဏာတွေကို စောင့်ကြည့်ပါကလေးအတော်များများက ကပ်ဘေးတစ်ခုဖြစ်ပြီးနောက်ဖြစ်စေ၊ တစ်လလောက်အကြာမှာဖြစ်စေ ဘာမှမဖြစ်ဘူးထင်ရပေမယ့် မတုန်မလှုပ်ခံစားချက်က တဖြည်းဖြည်းပျောက်သွားပြီး စိတ်ဒဏ်ရာ လက္ခဏာတွေ စပြီး ပြသလာတတ်ပါတယ်။ စိုးရိမ်မှုတချို့ ဆက်ဖြစ်နိုင်နေသေးပေမယ့် လပိုင်းလောက်အကြာအထိ ပျောက်မသွားခဲ့ရင်ဖြစ်ဖြစ်၊ ကလေးက ပိုပြီးပြင်းထန်တဲ့ လက္ခဏာတွေဖြစ်တဲ့ အကြောက်လွန်ပြီး တိုက်ခိုက်တာ၊ သူတို့ကိုယ်ကိုနဲ့ တခြားသူကို ထိခိုက်အောင် လုပ်တာလို လက္ခဏာတွေ ခံစားလာရရင် မိသားစုဆရာဝန် ဒါမှမဟုတ် စိတ်ကျန်းမာရေးဆရာဝန်နဲ့ ပြသသင့်ပါတယ်။စိတ်တည်ငြိမ်စေမယ့် လေ့ကျင့်ခန်းတွေကို အတူတူလေ့ကျင့်ပါဝမ်းဗိုက်နဲ့ အသက်ပြင်းပြင်းရှူခြင်းက သိပ်ကိုအထောက်အကူပြုပါတယ်၊ ကိုယ့်ရဲ့ နည်းနည်းကြီးတဲ့ ကလေးငယ်တွေနဲ့အတူတူ လေ့ကျင့်ကြည့်ပါ။ အကယ်၍ ပိုငယ်တဲ့ကလေးငယ်တွေရှိရင် ကစားနည်းတစ်ခုအဖြစ်နဲ့ လုပ်ကြည့်လို့ရပါတယ် - နာရီတိုင်းရဲ့အစမှာ အသက်ရှူနှုန်းကို တဖြည်းဖြည်းချင်း လျှော့ရင်းနဲ့ စိတ်နဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ကို ဘယ်လောက် တည်ငြိမ်အောင် လုပ်နိုင်တယ်ဆိုတာကို ကြည့်ပါ။လုပ်ရိုးလုပ်စဉ်တစ်ခုထားရှိဖို့ကြိုးစားကြည့်ပါတော်တော်လေး ခက်ခဲနိုင်ပေမယ့် အချိန်မှန် အိပ်ရာဝင်တာ၊ အချိန်မှန်ထမင်းစားတာက ကလေးတွေကို ရေဘေးမတိုင်ခင်က သူတို့ဘဝနဲ့ နည်းနည်းပိုပြီး ဆက်စပ်မိတယ်လို့ ခံစားမိစေနိုင်ပါတယ်။*ဤဆောင်းပါးကို UNICEF Myanmar ဝက်ဘ်ဆိုက်ဒ်  တွင် မူရင်းရေးသားထုတ်ဝေထားပါသည်။, filtered_html