ရန်ကုန်၊ မြန်မာ။        ။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားရေးရာအဖွဲ့ (ILO) က ပြုလုပ်သည့် စစ်တမ်း အသစ်တစ်ခုက မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း အလုပ်အကိုင် ရပ်စဲမှုနှင့်၊ လုံခြုံ စိတ်ချရသော ဝင်ငွေ အကြောင်းတို့ကို လျော်ကန်နက်နဲစွာ နားလည် သိမြင်စေပါသည်။ 

ဤစစ်တမ်းသည် အလုပ်အကိုင် ရပ်စဲခံရသည့် ယခင် လခစား အလုပ်သမားများကို ချိန်ရွယ် ကောက်ယူထားခြင်း ဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့သည် အချိန်ကာလအားဖြင့်  ၂၀၂၀ ခုနှစ် မတ်လ (၁) ရက် နှင့်  ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ (၂၈) ရက် အကြား၊ ဆန္ဒအရဖြစ်စေ၊ ဆန္ဒမပါပဲနှင့်ဖြစ်စေ အလုပ်မှ ယာယီ ရပ်စဲခံရသူများ ဖြစ်ကြသည်။

တွေ့ရှိချက်များက၊ ထိုကာလအတွင်း အလုပ်အကိုင် ရပ်စဲမှုပေါင်း၏ ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းသည် ဆန္ဒအလျောက် အလုပ်မှ နှုတ်ထွက်ခြင်း ဖြစ်ပြီး၊ ၂၈ ရာခိုင်နှုန်းသည် အလုပ်ထုတ်ခံရမှုများ ဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြသည်။

၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ (၁) ရက်နေ့ စစ်တပ်က အာဏာလွှဲပြောင်း ရယူပြီးနောက်ပိုင်း၊ အလုပ်အကိုင်ရပ်စဲမှုသည် ၂၃.၅ ရာခိုင်နှုန်းတိုးခဲ့ပြီး၊ အလုပ်ထုတ်ပယ်မှုများ ၄၁ ရာခိုင်နှုန်း မြင့်တက်ခဲ့သည်။ ထိုစဉ်၌ အလုပ်မှ နှုတ်ထွက်မှုမှာ ၂၂ ရာခိုင်နှုန်းအထိရှိခဲ့သည်။ အထူးသဖြင့် စစ်တပ် အာဏာလွှဲပြောင်း ရယူပြီးနောက်ပိုင်း၊ ပြည်သူ့ကဏ္ဍ၌ အလုပ်အကိုင်ရပ်စဲမှု ၃၉၂ ရာခိုင်နှုန်း တိုးလာပြီး၊ ပညာရေးကဏ္ဍ၌ ဖြစ်ပွားမှု အများဆုံး ဖြစ်သည်။

အလုပ်အကိုင် ရပ်စဲခံရသည့်အခါ၊ အလုပ်ထုတ်ခံရသည့် အလုပ်သမား၏ ၂၉.၅ ရာခိုင်နှုန်းကသာ ဥပဒေအရ ပြဌာန်းထားသော အလုပ်ထုတ် နစ်နာကြေးကို ရရှိကြပြီး၊  အခြေခံ အလုပ်အကိုင် အခွင့်အရေးများကို မကြာခဏ မည်သို့မည်ပုံ မပေးကြောင်း စစ်တမ်းက မီးမောင်းထိုးပြသေးသည်။ အမျိုးသမီးများနှင့် လူငယ်များ (အသက် ၁၅ -၂၄) သည် အမျိုးသားများနှင့် ဝါရင့် အလုပ်သမားများထက် ပို၍နည်းပါးသော အလုပ်ထုတ် နစ်နာကြေးကို ရရှိကြဟန် ပို၍တူကြောင်း တွေ့ရှိရသည်။

အလုပ်ပြန်လည်လုပ်ကိုင်သူထဲမှ ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းသည် လခစား အလုပ်ကို ရှာတွေ့ကြပြီး၊ ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းသည် မိမိ ကိုယ်ပိုင်လုပ်ငန်းကို လုပ်ကိုင်သူများ ဖြစ်လာကြသည်။ ပျမ်းမျှအားဖြင့် ဖော်ပြရသော်၊ အလုပ်သမားများသည် လခစား အလုပ်ကို ပြန်လုပ်နိုင်ဖို့ အချိန်ကာလအားဖြင့် ငါးလတာ ကြာမြင့်ကြသည်။ အလုပ်ပြန်၍ လုပ်ကြသည့် ယခင်က အစိုးရအလုပ်သမားများသည် ကိုယ်ပိုင်လုပ်ငန်းကို လုပ်ကိုင်သူများဖြစ်လာကြသည်။

ILO မြန်မာ၏ ဆက်သွယ်ညှိနှိုင်းရေးမှူးဖြစ်သူ Donglin Li က ”မြန်မာနိုင်ငံက အလုပ်သမားတွေဟာ တစ်မူထူးခြားစွာ ခက်ခဲတဲ့ အခြေအနေတွေကို အစုံလိုက် ရင်ဆိုင်နေကြရတယ်။ ဒီစစ်တမ်းက အလုပ်သမား အခွင့်အရေးတွေကို လေးစားဖို့၊ ပေးနေတဲ့ လူမှုကာကွယ် စောင့်ရှောက်ရေးက တိုးတက်ကောင်းမွန်ဖို့ အပူတပြင်း လိုအပ်နေပြီဆိုတာကို ဖော်ပြနေတယ်” ဟုဆိုသည်။

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာအလုပ်သမားရေးရာအဖွဲ့ (အိုင်အယ်လ်အို)က နောက်ဆုံးထုတ်ပြန်သည့် လုပ်သားဈေးကွက်အခြေအနေအရ၊ မြန်မာ့လုပ်သားဈေးကွက်သည် ကိုဗစ် - ၁၉ ကပ်ဘေး၊ ၂၀၂၁ ခုနှစ် စစ်တပ်ကအာဏာလွှဲပြောင်းယူမှုတို့နှင့်၊ ယင်းတို့၏ နောက်ဆက်တွဲ လူမှုစီးပွားဖရိုဖရဲ ဖြစ်မှုများ၏ အကျိုးသက်ရောက်မှုများကို ဆက်၍ခံစားနေရသည်။ တိုင်းတာချက်များအားလုံးက တိုင်းပြည်အတွင်းရှိ စိန်ခေါ်နေသော လုပ်သားဈေးကွက်အခြေအနေ များကို ညွှန်ပြလျက်ရှိသည်။ အချို့ကဏ္ဍများအတွင်း လတ်တလောပြန်လည်ကောင်းမွန်လာသည့် အလုပ်အကိုင်အရည်အတွက် သည် လူဦးရေကြီးထွားလာမှုကို အမီမလိုက်နိုင်ခဲ့ပေ။ ယင်း၏အကျိုးဆက်အဖြစ်၊ ၂၀၂၂ခုနှစ်၌ ရှိသည့် အလုပ်အကိုင်နှင့်လူဦးရေ၏ အချိုးအစား ၅၄.၅ ရာနှုန်းသည် ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ရှိခဲ့သည့် အဆင့်အောက် ၈.၂ ရာခိုင်နှုန်းအထိ သိသိသာသာကျဆင်းသွားကြောင်း မြင်တွေ့ရသည်။ အစိုးရ၏ စည်းကြပ်မှုအောက်တွင်မရှိသော လုပ်ငန်းကဏ္ဍအတွင်းသို့ အလုပ်သမားများ ပို၍တွန်းပို့ ခံရခြင်းနှင့်အတူ အလုပ်အကိုင်အရည်အသွေး ကျဆင်းလာခဲ့သည်။ ခန့်မှန်းချက်များအရ၊ လုပ်အား ဖြစ်ထွန်းမှုသည် ၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် ၈ ရာခိုင်နှုန်း ကျဆင်းခဲ့ကြောင်း ပြသလျက်ရှိပြီး၊ ၂၀၂၂ ခုနှစ် ပထမနှစ်ဝက်တွင် နောက်ထပ် ၂ ရာခိုင်နှုန်း ဆုံးရှုံးမှုရှိသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်၊ အမျိုးသမီးများ၏ အလုပ်အကိုင်နှင့် လူဦးရေအချိုးအစားသည် အမျိုးသားများ၏ နှစ်ဆကျဆင်းလျက်ရှိခြင်းနှင့်အတူ၊ သာမန်ထက်ပိုကြီးသော အကျိုးသက်ရောက်မှုသည် အမျိုး သမီးများအပေါ် ကျရောက်နေကြောင်းဖော်ပြနေသည်။ ILO ( မြန်မာ ) ၏ဆက်သွယ်ညှိနှိုင်းရေးအရာရှိ Mr. Donglin LI က “အလုပ်သမားအများအပြားက မရေရာတဲ့အနာဂတ်ကို ရင်ဆိုင်နေရတာနဲ့အတူ၊ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အလုပ်အကိုင်အခြေအနေတွေ မခိုင် မခံ့မှုနဲ့စိန်ခေါ်မှုအောက်တွေမှာ ရှိနေဆဲဖြစ်တယ်။ ဒီမိုကရေစီစနစ်ပြန်လည်ထွန်းကားရေးဟာ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့မြန်မာပြည်သူတွေရဲ့ အနာဂတ်အလားအလာအတွက် အလွန်အရေးပါတဲ့ အခြေအနေ မှာဆက်ရှိနေပြီး၊ ဒီမိုက ရေစီစနစ်ကို ပြန်လည်ကျင့်သုံးရေးဟာ လူမှုရေးတရားမျှတမှုနှင့် သင့်လျော် ကောင်းမွန်သော အလုပ်အတွက်လိုအပ်တဲ့ ကြိုတင်သတ်မှတ်ရမယ့် အခြေအနေဖြစ်တယ်” ဟုဆိုသည်။

မြန်မာနိုင်ငံ၏ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ အစီရင်ခံစာ တစ်ခုပြီးတစ်ခုကို ဤကောင်စီမှ ကြားနာခဲ့ပြီးဖြစ်ပါသည်။ နောက်ဆက်တွဲ နောက်ဆုံးရသတင်းများအရ မြန်မာပြည်သူများအနေဖြင့် ယခုထက် ပို၍ ဆင်းရဲဒုက္ခတို့ကို ခံနိုင်စွမ်းရှိဦးမည်ဟု မတွေးဝံ့တော့ပါ ။ ထို့ပြင် နိုင်ငံမှာ ပိုမို ဆိုးရွားသော အကြမ်းဖက်မှုနှင့် ကြေကွဲဖွယ်ရာ အဖြစ်ဆီသို့ပင် အထိန်းအကွပ်မဲ့ ကျဆင်းနေပါသည်။ ငြိမ်းချမ်းရေး၊ ဒီမိုကရေစီနှင့် ပိုမို ကြီးပွားတိုးတက်သော အနာဂတ်အတွက် မြန်မာပြည်သူများ တစ်ချိန်က ဆုပ်ကိုင်ခဲ့သည့် မျှော်လင့်ချက်ကို စစ်ဗိုလ်ချုပ်ကြီးများနှင့် စု့ဖွဲထားသည့် စစ်အစိုးရမှ ပြီးခဲ့သည့် နှစ်-နှစ်ခွဲကျော်က လုယူသွားခဲ့ပါသည်။ အရပ်သားပြည်သူများသည် စနစ်တကျထိန်းချုပ်သည့်ဗျူဟာများ၊ အကြောက်တရားနှင့် စိုးရွံ့ ထိတ်လန့်မှုတို့အပေါ် အားထားသည့် စစ်အာဏာရှင်တို့၏ ဆန္ဒအတိုင်း နေထိုင်နေကြရသည်။ သက်ကြီးရွယ်အိုများ၊ မသန်စွမ်းသူများနှင့် ကလေးငယ်များအပေါ်  ဖိနှပ်မှုများအပါအဝင်  ထိတ်လန့်ဖွယ် အကြမ်းဖက်မှုရဲ့ ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှု ဒဏ်ကိုလည်း ခံနေရသည်။ အခြေအနေဟာ ထိန်းမရဖြစ်နေပါပြီ။ စီးပွားရေး ကျဆင်းနေပြီး၊ လူထုအများစု ခံစားနေရပြီးဖြစ်သည့် ဆင်းရဲမွဲတေမှု ပိုမို ဆိုးရွားလာနေသည်ကို မြင်တွေ့ရသည်။ သဘာဝသယံဇာတများကို အန္တရာယ်ရှိသည့်နှုန်းဖြင့် အမြတ်ထုတ်သုံးစွဲနေခြင်းကြောင့် ပြန်လည်အဖတ်ဆယ်လို့မရနိုင်တော့သည့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိခိုက်ပျက်စီးမှု ဖြစ်ပေါ်နေပါသည်။ အရပ်ဖက်လူမှုအဖွဲ့အစည်းနှင့် စာနယ်ဇင်းသမားများ၏ အသံများကလည်း ဖိနှိပ်ခံထား‌ရသည်။ တရားဥပဒေမဲ့ ဖမ်းဆီးခြင်း၊ တိတ်တဆိတ် ပျောက်ဆုံးသွားခြင်းနှင့် ညှင်းပန်းနှိပ်စက်ခြင်းများ ဆက်လက် ဖြစ်ပွားနေသည်။ ထို့ပြင် နယ်စပ်ဒေသများတွင် လူနည်းစုမျိုးနွယ်စုများသည် စစ်တပ်၏ ရက်စက်စွာ တိုက်ခိုက်မှုများကို ထပ်မံ ရင်ဆိုင်နေရသဖြင့်၊ ဘေးကင်းလုံခြုံရေးနှင့် အကာအကွယ်ရရှိရေးအတွက် နိုင်ငံတကာနယ်စပ်မျဉ်းများကို ဖြတ်ကျော်သည့် လူဦးရေမှာ တိုးမြင့်နေသည်။ ရိုဟင်ဂျာ တစ်သန်းကျော်မှာ အိမ်နီးချင်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံတွင် ကျန်ရှိနေပြီး၊ ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး ဒုက္ခသည်စခန်းတွင် နိမ့်ကျစွာနေထိုင်နေရသည်။ မြန်မာနိုင်ငံသို့ သူတို့ ပြန်လာဖို့ အခြေအနေများ မရှိသေးပါ။ သူတို့အား နိုင်ငံသားဖြစ်ခွင့် ငြင်းပယ်သည့် သူတို့၏ဇာတိ ရခိုင်ပြည်နယ်တွင် စစ်တပ်မှ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုများကို ဆက်လက် ကျုးလွန်နေသည်။ စစ်တပ်က အာဏာရယူ ပြီးချိန်မှစ၍ မနေ့ကအထိ စစ်တပ်၏ လက်ချက်ကြောင့် သေဆုံးသူပေါင်း ၃,၇၄၇ ဦးရှိပြီး၊ လူပေါင်း ၂၃,၇၄၇ ဦး ဖမ်းဆီးခံထားရပြီးဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်ရသည့် သတင်းရင်းမြစ်များက ဖော်ပြကြသည်။   ယင်းကိန်းဂဏန်းများသည် မှတ်တမ်းတင် အတည်ပြုနိုင်သည့် အနည်းဆုံး ကိန်းဂဏန်းကိုသာ ကိုယ်စားပြုခြင်းဖြစ်၍ အသေအပျောက် အရေအတွက် အစစ်အမှန်သည် ပိုမို များပြားဖွယ်ရှိသည်။ နေ့စဉ် စစ်တပ်၏ “ဖြတ်လေးဖြတ်” ဟုခေါ်သည့် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်သည့် ဗျူဟာသည် ထိခိုက်ပျက်စီးမှုများစွာကို ဆက်လက် ဖြစ်ပွားစေသည်။ ရွာလုံးကျွတ် မီးရှို့ခံရပြီး ရပ်ရွာပြည်သူများသည် အမိုးအကာ၊ စားနပ်ရိက္ခာ၊ သောက်သုံးရေနှင့် အသက်ကယ် အကူအညီများ မရရှိအောင် ပိတ်ပင်ခံထားရသည်။ အာဏာသိမ်းကတည်းက စစ်တပ်မှ နိုင်ငံတဝန်းရှိ နေအိမ် အနည်းဆုံး ၇၀,၀၀၀ လောက်ကို မီးရှို့ဖျက်ဆီးခဲ့ပြီး၊ ၎င်းတို့ထဲက ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းမှာ စစ်ကိုင်းတိုင်းမှ ဖြစ်သည်။ လူပေါင်း ၁.၅သန်းကျော်မှာ အဓမ္မ နေရပ်စွန့်ခွာနေထိုင်နေရပြီး၊ လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီ အနည်းငယ်သာ ရရှိကြသည်။ အဆက်မပြတ် လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုများနှင့် လက်နက်ကြီးများဖြင့် ပစ်ခတ်မှုများကြောင့် နေအိမ်များ ပျက်စီးပြီး၊ အသက်ပေါင်းများစွာ ဆုံးရှုံးနေသည်။ ယခုနှစ် ပထမ ခြောက်လအတွင်း လေကြောင်းမှ နေရာမရွေး ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှုများသည် ပြီးခဲ့သည့်နှစ် ပထမနှစ်ဝက်နှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက ၃၃ ရာခိုင်နှုန်း မြင့်တက်ခဲ့ပြီး၊ ကျေးရွာ၊ စာသင်ကျောင်း၊ ဆေးရုံနှင့် ဝတ်ပြုရာနေရာတို့အပါအ၀င် အရပ်သားများအား ပစ်မှတ်ထားတိုက်ခိုက်ခြင်းတို့လည်း မြင့်တက်လာကြောင်း ကျွန်ုပ်၏ရုံးမှ အစီရင်ခံတင်ပြထားသည်။ ဧပြီလ ၁၁ ရက်နေ့က စစ်ကိုင်းတိုင်း ပဇီကြီးကျေးရွာတွင် လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုကြောင့် အမျိုးသမီးနှင့် ကလေးသူငယ် အများအပြား အပါအဝင် အရပ်သား ၁၆၈ ဦး သေဆုံးခဲ့သည်။ လက်နက်ကြီးများဖြင့် ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှုများ သိသိသာသာ တိုးမြင့်လာပြီး၊ ယခုနှစ်အတွင်း  ၅၆၃ ကြိမ် ရှိရာ ယခင်နှစ် တိုက်ခိုက်မှု စုစုပေါင်း၏ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်ခြင်း၊ အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်ခြင်း၊ ဥပဒေမဲ့ သေဒဏ်စီရင်ခြင်း၊ ခေါင်းဖြတ်ကွပ်မျက်ခြင်း၊ ကိုယ်အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းများကို ဖြတ်တောက်ခြင်းနှင့် ဖျက်ဆီးခြင်း စသည့် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်ဆုံး ပုံစံများဖြင့် အကြိမ်ကြိမ် ကျူးလွန်မှုများကိုလည်း ကျွန်ုပ်၏ ရုံးမှ ဆက်လက် မှတ်တမ်းတင်ထားပါသည်။ ဤသည်မှာ နိုင်ငံတကာ လူ့အခွင့်အရေးနှင့် နိုင်ငံတကာ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ ဥပဒေပါ အခြေခံမူများကို လုံးဝ အရေးမစိုက်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် လူသားတို့အပေါ် လုံးလုံးလျားလျား လေးစားတန်ဖိုးထားမှုမရှိခြင်းကို ပြသခြင်းလည်းဖြစ်သည်။ ယနေ့ (ဇူလိုင်လ ၆ ရက်) နေ့က လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီသို့ ကျွန်ုပ်တင်ပြသည့် အစီရင်ခံစာတွင် အရပ်သားပြည်သူများအတွက် အရေးပေါ် လူသားချင်းစာနာမှုဆိုင်ရာ အကူအညီများကို စစ်တပ်မှ စနစ်တကျ ငြင်းပယ်ထားမှုကို အလေးပေး ဖော်ပြထားပါသည်။ အကူအညီလိုအပ်နေသူများအား ထောက်ပံ့ကူညီမှု မရရှိရန်နှင့် လက်လှမ်းမမီနိုင်အောင် အသေအချာ စစ်တပ်မှ ဥပဒေ၊ ဘဏ္ဍာရေးနှင့် ဗျူရိုကရေစီဆိုင်ရာ အတားအဆီးများ ချမှတ်ထားပါသည်။ ဤအရေးပေါ်အကူအညီများကို ပိတ်ပင်တားဆီးခြင်းသည် တမင်တကာရည်ရွယ်ပြီး ပစ်မှတ်ထားလုပ်ဆောင်ခြင်း ဖြစ်ပြီး၊ ပြည်သူလူထု အများအပြားအတွက် အခြေခံအခွင့်အရေးနှင့် လွတ်လပ်ခွင့်များကို အစီအစဥ်တကျ ငြင်းပယ်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ နိုင်ငံ လူဦးရေ၏ သုံးပုံတစ်ပုံသည် လုံလောက်သော အိမ်ယာ၊ စားနပ်ရိက္ခာ၊ သောက်သုံးရေနှင့် အလုပ်အကိုင် ရရှိရေး စသည့် အရေးပေါ် အကူအညီများ လိုအပ်နေသည့်အခြေအနေတွင် ဤကဲ့သို့ လုပ်ဆောင်နေခြင်းဖြစ်သည်။ မေလလယ်မှာ ရခိုင်ပြည်နယ်၊ ချင်းပြည်နယ်၊ မကွေးတိုင်းနှင့် စစ်ကိုင်းတိုင်းတို့တွင် မိုခါ ဆိုင်ကလုန်မုန်တိုင်းကျရောက်စဉ်က လွတ်လပ်သော လိုအပ်ချက်ဆိုင်ရာ အကဲဖြတ်မှုများကို စစ်တပ်မှ အပြင်းအထန် တားမြစ်ခဲ့ပြီး၊ သတင်းအချက်အလက် ရရှိရေးကိုလည်း တားဆီးပိတ်ပင်ခဲ့သည်။ ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်း ခရီးသွားလာခွင့်အားလုံးကို ဆိုင်းငံ့ခဲ့ပြီး၊ မုန်တိုင်းနှင့် ဆက်နွယ်မှုမရှိလျှင် အကူအညီဖြန့်ဝေပေးရေးတို့ကို ပြန်စရန် နောက်ဆုံးမှာ ခွင့်ပြုခဲ့သည်။ အရေးအကြီးဆုံးမှာ မိုခါ ဆိုင်ကလုန်မုန်တိုင်းနှင့် ဆက်နွယ်သည့် လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီများအတွက် ပေးချေမှုအားလုံးသည် စစ်တပ် ယန္တရားနဲ့ မဆောင်ရွက်မချင်း ရပ်တန့်နေခြင်းဖြစ်သည်။ ရိုဟင်ဂျာ သေဆုံးသူဦးရေနှင့်ပတ်သက်၍  စစ်တပ်က ထုတ်ပြန်ထားသည့် အရေအတွက်နှင့် ကွဲပြားသည့် အရေအတွက်များကို တင်ပြသူ မည်သူမဆို ဥပဒေကြောင်းအရ အရေးယူမည်ဟု ခြိမ်းခြောက်ထားသည်။ စစ်တပ်မှ သေဆုံးသူ ၁၁၆ ဦးဟု သတ်မှတ်ထားသော်လည်း ယင်းထက်ပိုများမည်ဟု ယုံကြည်ရပါသည်။ ယနေ့အထိ ဝင်ရောက်ခွင့် မရရှိခြင်းကြောင့် ရိုဟင်ဂျာ သေဆုံးသူ အရေအတွက်နှင့် အခြား ရပ်ရွာအသိုင်းအဝိုင်းမှ သေဆုံးသူ အရေအတွက်တို့ကို အတည်ပြုရန် မဖြစ်နိုင်သေးပါ။ လူသားချင်းစာနာမှုဆိုင်ရာ ဝန်ထမ်းများအပေါ် တိုက်ရိုက်တိုက်ခိုက်မှုများကို ကျွန်ုပ် ရှုတ်ချပါသည်။ လူသားချင်းစာနာမှုဆိုင်ရာ အကူအညီ အများစုကို ပံ့ပိုးပေးအပ်နေသော ဒေသခံအဖွဲ့အစည်းများသည် ၎င်းတို့၏လုပ်ငန်းများဆောင်ရွက်ရာတွင် အကြီးမားဆုံးသော အန္တရာယ်များနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်။ အာဏာသိမ်းသည့်အချိန်မှစ၍ လူသားချင်းစာနာမှုဆိုင်ရာ ဝန်ထမ်း ၄၀ ဦးအထိ သတ်ဖြတ်ခံထားရပြီး ၂၀၀ ကျော်မှာ ဖမ်းဆီးခံရပြီးဖြစ်သည်။ ယိုယွင်းယိုင်နဲ့ပြီးသား ကျန်းမာရေးစနစ်သည် ယခုအခါ ဖရိုဖရဲ ဖြစ်နေပါပြီ။ အောက်ခြေအဖွဲ့အစည်းများ၏ ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုများရှိသော်လည်း မြန်မာနိုင်ငံ အနှံ့အပြားသို့ ဆေးနှင့် အခြားဆေးဘက်ဆိုင်ရာပစ္စည်းများ သယ်ယူပို့ဆောင်ခွင့်ကို တရားမဝင် တားမြစ်ပိတ်ပင်ထားမှုကြောင့် ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ ထောက်ပံ့ကူညီမှု လက်လှမ်းမီရရှိရေး လိုအပ်နေဆဲ ဖြစ်သည်။  လူပေါင်း ၁၅.၂ သန်းသည် အရေးပေါ် စားနပ်ရိက္ခာနှင့် အာဟာရထောက်ပံ့မှုတို့ လိုအပ်နေပါသည်။ စားနပ်ရိက္ခာ ကုန်ဈေးနှုန်းမှာ ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် ၁၇၇ ရာခိုင်နှုန်းထိ မြင့်တက်ခဲ့ပြီး၊ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေသော အကြမ်းဖက်မှု၊ မြေယာ သိမ်းဆည်းမှု၊ မြေမြှုပ်မိုင်းများနှင့် မပေါက်ကွဲသေးသော စစ်လက်နက်ပစ္စည်းများ၏ ကြီးမားသည့် အန္တရာယ် စသည်တို့ကြောင့် စားနပ်ရိက္ခာထုတ်လုပ်မှု ကျဆင်းနေပြီးဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံတဝန်းလုံးတွင် အတားအဆီးမရှိ လူသားချင်းစာနာမှုဆိုင်ရာ ပံ့ပိုးကူညီခွင့် ယခင်ကထက် ပိုမို အရေးတကြီး လိုအပ်နေပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ လူသားချင်းစာနာမှုဆိုင်ရာ တုံ့ပြန်ရေးစီမံချက်အတွက် ရန်ပုံငွေများ ထည့်ဝင်ကြရန်၊ လိုအပ်နေသူများထံ ရောက်ရှိရေး အပြင်းအထန် ကြိုးပမ်းနေသည့် မြေပြင်ရှိ ဒေသခံအဖွဲ့အစည်းများထံ တိုက်ရိုက်နှင့် လိုသလိုသုံးစွဲနိုင်သည့် ရန်ပုံငွေများ ထောက်ပံ့ရန် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများအား တောင်းဆိုပါသည်။ လုံခြုံရေးကောင်စီ၏ ဆုံးဖြတ်ချက်အမှတ် ၂၆၆၉ အရ ဤအသိတရားမဲ့ အကြမ်းဖက်မှုကို ချက်ချင်း အဆုံးသတ်ရန် ထပ်လောင်းတောင်းဆိုပါသည်။ ရာထူးမှဖယ်ရှားခံရသည့် သမ္မတ ဦးဝင်းမြင့်နှင့် နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အပါအဝင် မြန်မာနိုင်ငံတဝန်းမှ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းထားသော နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား ၁၉,၃၇၇ ဦးကို နှောင့်နှေးမှုမရှိ လွှတ်ပေးဖို့ကိုလည်း တိုက်တွန်းပါသည်။ ဤအကျပ်အတည်းမှ လွတ်မြောက်နိုင်မည့် လမ်းကြောင်းတွင် ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေသည့် အထူး  စိုးရိမ်ဖွယ်ရာ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုများနှင့် နိုင်ငံတကာ ဥပ‌‌‌ဒေ ချိုးဖောက်မှုများကို တာ၀န်ခံမှု တာဝန်ယူမှု ရှိရမည့်အချက်အပေါ်တွင် အလေးအနက်ထားရပါမည်။ ဤအခြေအနေကို နိုင်ငံတကာ ရာဇဝတ်ခုံရုံးသို့ လွှဲပြောင်းရန် လုံခြုံရေးကောင်စီကို ကျွန်ုပ် တိုက်တွန်းပါသည်။ ကြာမြင့်စွာ ဖြစ်ပွားနေသည့် ဤအရေးပေါ်အခြေအနေအတွက် နိုင်ငံရေး ဖြေရှင်းမှုနည်းလမ်းတိုင်းတွင် တာဝန်ခံမှု တာဝန်ယူမှု ပါဝင်ရပါမည်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံရှိ ရိုဟင်ဂျာ တစ်သန်းနှင့်ပတ်သက်၍ ဘေးကင်းလုံခြုံ၊ ရေရှည်တည်တံ့ပြီး ဂုဏ်သိက္ခာရှိစွာ မြန်မာနိုင်ငံသို့ ပြန်လာနိုင်ရေး အခြေအနေများ ရှိမှသာ သူတို့သဘောဆန္ဒအလျောက် နေရပ်ပြန်လာရေး ဖြစ်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။ သူတို့၏ အခွင့်အရေးများကို အပြည့်အဝ  လေးစားလိုက်နာမှုရှိမှသာ ထိုကဲ့သို့ ဆောင်ရွက်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။ ရိုဟင်ဂျာများကိုယ်တိုင်သာ အဓိက ဆုံးဖြတ်ချက်ချသူများ ဖြစ်ရပါမည်။ အပြည့်အဝ သိရှိပြီး အမှန်တကယ် ဆန္ဒအလျောက် ရွေးချယ်ခြင်းဖြင့်သာ နေရပ်ပြန်လာရေး လုပ်ဆောင်ရပါမည်။ ဤကဏ္ဍနှင့်စပ်လျဉ်း၍ အထူးသဖြင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံအပါအဝင် လက်ခံမည့် အသိုင်းအဝိုင်းများအား အကူအညီများပေးခြင်းနှင့် နိုင်ငံတကာ နယ်စပ်မျဉ်းများကို ဖြတ်ကျော်သူ အားလုံးအတွက် လုံလောက်သော အကာအကွယ်ပေးခြင်းတို့ကို နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝိုင်းမှ ဆက်လက် ဆောင်ရွက်ရပါမည်။ စစ်တပ်အပေါ် စစ်လက်နက်ပစ္စည်းများ ထောက်ပံ့မှုကို တားဆီးရန်နှင့် ရပ်တန့်ရန် နိုင်ငံအားလုံးအား ကျွန်ုပ် တောင်းဆိုပါသည်။ နိုင်ငံခြားငွေကြေး၊ လေယာဉ်ဆီနှင့် မြန်မာနိုင်ငံသားများအပေါ် တိုက်ခိုက်နိုင်သည့် တခြားနည်းလမ်းများကို စစ်ဗိုလ်ချုပ်ကြီးများ လက်လှမ်းမီမှုကို ကန့်သတ်ထားနိုင်ရန် ပစ်မှတ်ထားအရေးယူ ဆောင်ရွက်မှုများကို လုပ်ဆောင်ကြရန်ကိုလည်း တောင်းဆိုအပ်ပါသည်။ ဤကောင်စီအနေဖြင့် စစ်တပ်အား ထောက်ပံ့ကူညီသည့် စီးပွားရေး အကျိုးစီးပွားများကို မည်သို့ ရှာဖွေဖော်ထုတ်ရမည်၊ အောင်မြင်အောင် မည်သို့လုပ်ဆောင်မည် စသည်တို့ကို စဉ်းစားတွေးခေါ်ရန် လိုပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံသားများအပေါ်ကျူးလွန်သည့် မြောက်မြားစွာသော ရာဇဝတ်မှုများထဲတွင် ဇွန်လ ၁၉ ရက်နေ့က စစ်တပ်မှ ပြည်သူ ၁၀၀ ကျော်အား ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းထားကြောင်း ကြားသိရ၍ အမျက်ဒေါသထွက်မိပါသည်။ သူတို့၏ပြစ်မှုမှာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်၏ ၇၈နှစ်ပြည့် မွေးနေ့ ကျင်းပရန် ပန်းဝယ်ခြင်း၊ ရောင်းချခြင်း၊ ယူဆောင်ခြင်း၊ သို့မဟုတ် ပန်ဆင်ခြင်းတို့ကြောင့် ဖြစ်သည်။ လွန်ခဲ့သည့် နှစ်-နှစ်ခွဲကာလက ပိုမိုကောင်းမွန်သည့် အနာဂတ်ကို မျှော်လင့်နေခဲ့ကြသည့် မြန်မာနိုင်ငံသားများသည် ပန်းတစ်ပွင့် လက်ဝယ်ရှိခြင်းကို ရာဇဝတ်မှုအဖြစ်သတ်မှတ်သည့် ဖိနှိပ်သူတစ်ယောက်၏ ချုပ်ချယ်မှုကို ခံစားနေကြရသည်ဆိုသည်ကို တွေးကြည့်ဖို့ရာပင် ခက်ခဲပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံသားများသည် ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်ခြင်းနှင့် ပစ်ပယ်ခြင်းများကို ဆယ်စုနှစ်ပေါင်းများစွာ ကြုံတွေ့ခဲ့ရသည်။ သို့သော် သူတို့၏ အခြေခံ အခွင့်အရေးများကို လေးစားရန် တောင်းဆိုမှုကို မည်သည့်အခါကမှ မရပ်တန့်ခဲ့ပါ။ ဒီမိုကရေစီကျသည့် အနာဂတ်အတွက် ကြီးမားသည့် ပေးဆပ်မှုများအတွက်ကိုလည်း မရပ်တန့်ခဲ့ပါ။ ကျွန်ုပ်အနေဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံသားများနှင့်အတူ တစ်သားတည်း ရပ်တည်ပါသည်။ သူတို့သည် နေ့ဓဒူဝ အကျပ်အတည်းများကို ကြံ့ကြံ့ခံရင်ဆိုင်နေခြင်းကြောင့် သူတို့၏ ခွန်အား၊ စိတ်ဓာတ်နှင့် ကြံကြံခံနိုင်စွမ်းတို့ကို ကျွန်ုပ် လေးစားဂုဏ်ပြုပါသည်။ ရိုဟင်ဂျာများသည် မြန်မာလူမျိုးများနှင့် နိုင်ငံ၏အနာဂတ်အတွက် အရေးပါသော အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်ကြောင်း အလေးပေးပြောကြားလိုပါသည်။ ဤအကျပ်အတည်းကို အဆုံးသတ်ဖို့ နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝိုင်း၊ လုံခြုံရေးကောင်စီ၊ အာဆီယံနှင့် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများအားလုံးအနေဖြင့် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးမင်းအောင်လှိုင်နှင့် တပ်မတော်အပေါ် အမြင့်ဆုံး ဖိအားပေးရန် တာဝန်ရှိကြောင်း ကျွန်ုပ် သတိပေးပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံသားများ ကြေကွဲဖွယ်အခြေအနေမှ လွတ်မြောက်ရေးအတွက် နည်းလမ်းရှာဖွေရန်နှင့် လွတ်လပ်စွာ၊ ဘေးကင်းလုံခြုံစွာ နေထိုင်နိုင်ရန် လိုအပ်သည့် အခြေအနေအားလုံးကို ပြန်လည်ထူထောင်ရန် အရေးတကြီး လိုအပ်နေပါသည်။ ကျေးဇူးတင်ပါသည်။  

ရန်ကုန်၊ မြန်မာ (အိုင်အယ်လ်အို သတင်း)။        ။ မြန်မာနိုင်ငံရှိ အလုပ်လုပ်ကိုင်နေသည့် ကလေးသူငယ်များ၏ အခြေအနေကို အကဲဖြတ်လေ့လာထားသည့် အစီရင်ခံစာအသစ်တွင် ကလေးသူငယ်များအနေဖြင့် ၎င်းတို့၏ မိသားစုများကို ထောက်ပံ့ရန်အတွက် အလုပ်လုပ်ကိုင်နေရသည့် အတိုင်းအတာနှင့် ဘေးအန္တရာယ်ရှိသည့် အလုပ်အကိုင်များတွင် လုပ်ကိုင်နေရမှုအခြေအနေ မြင့်မားလျက်ရှိကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။ အိုင်အယ်လ်အို မြန်မာရုံး၏ Asia Regional Child Labour စီမံကိန်း (ARC) မှ ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး၊ ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးနှင့် ကရင်ပြည်နယ်တို့တွင် ပြုလုပ်ခဲ့သည့် အကဲဖြတ်လေ့လာမှုတွင် တွေ့ဆုံမေးမြန်းခဲ့သော အလုပ်လုပ်ကိုင်နေသည့်ကလေးသူငယ်များအနက် ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်သည် အဓိကအားဖြင့် မိသားစုငွေကြေးအခက်အခဲများကြောင့်  အလုပ်လုပ်ကိုင်နေကြသည်။ ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါနှင့် နိုင်ငံရေးအကျပ်အတည်းကြောင့် ကျောင်းများပိတ်ခဲ့ရသဖြင့် ကလေးသူငယ်များကို လုပ်ငန်းခွင်အတွင်းသို့ ရောက်စေခဲ့ပြီး၊ ကလေးအလုပ်သမားအခြေအနေကို ပိုမိုဆိုးရွားလာစေခဲ့သည်။ ကျောင်းများပြန်ဖွင့်သည့်တိုင်အောင် နိုင်ငံအတွင်း နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုနှင့် နောက်ဆက်တွဲ ဘေးကင်းလုံခြုံရေးစိုးရိမ်ဖွယ်အခြေအနေများကြောင့် ကလေးသူငယ်အများအပြားသည် ကျောင်းပြန်မတက်နိုင်ကြတော့ပေ။ အကဲဖြတ်လေ့လာမှုပြုလုပ်ခဲ့သည့် ဒေသသုံးခုရှိ ကလေးသူငယ် သုံးပုံတစ်ပုံသည် အိမ်အကူအလုပ်အကိုင်တွင် ဝင်ရောက်လုပ်ကိုင်နေပြီး၊ အခြားကလေးသူငယ်များမှာ အဓိကအားဖြင့် စိုက်ပျိုးရေး၊ ကုန်ထုတ်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းနှင့် လက်လီလက်ကားရောင်းဝယ်ရေးလုပ်ငန်းများတွင် လုပ်ကိုင်လျက်ရှိသည်။ ၎င်းတို့အနက် အများစုသည် နည်းပါးသည့်လုပ်ခဖြင့် အလုပ်ချိန်နာရီကြာမြင့်စွာ လုပ်ကိုင်နေရသည်။ ကလေးသူငယ်များသည် ဘေးအန္တရာယ်ရှိသော အလုပ်အကိုင်နှင့် အလုပ်တာဝန်များကို မကြာခဏ လုပ်ကိုင်ကြသည်ကိုလည်း အကဲဖြတ်လေ့လာမှုတွင် လေ့လာတွေ့ရှိခဲ့သည်။ အကဲဖြတ်လေ့လာမှုတွင် တွေ့ဆုံမေးမြန်းခဲ့သည့် ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းတွင် လုပ်ကိုင်နေသော ကလေးသူငယ် ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့်သည် လေးလံသည့်ဝန်များကို သယ်ရခြင်းနှင့်၊ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်သည် နေပူထဲတွင် မနားရဘဲ အချိန်ကြာမြင့်စွာ လုပ်ကိုင်ကြရသည်။ တွေ့ဆုံမေးမြန်းခဲ့သည့် ကလးသူငယ်အများစုသည် မတော်တဆနှင့်၊ ထိခိုက်ဒဏ်ရာများ ရရှိဖူးကြောင်းနှင့် အသေးစားထိခိုက်ဒဏ်ရာများသည် မကြာခဏ အများဆုံး ဖြစ်လေ့ရှိကာ၊ ပွန်းပဲ့ဒဏ်ရာ၊ တိုက်မိဆောင့်မိ၍ဖြစ်သည့် အဖု၊ ဖူးရောင်ခြင်းများလည်း ဖြစ်လေ့ရှိသည်ဟု ပြောဆိုခဲ့ကြသည်။ “ဒီအကဲဖြတ်လေ့လာမှုမှာပါဝင်တဲ့ အလုပ်လုပ်ကိုင်နေတဲ့ကလေးသူငယ် ထက်ဝက်ကျော်က အခွင့်အလမ်းသာ ရမယ်ဆိုရင် ကျောင်းပညာရေးကို ဆက်လက်သင်ယူလိုကြောင်း ပြောဆိုပါတယ်။ ဒါဟာ သူတို့တွေရဲ့ ကျောင်းတက်ချင်တဲ့စိတ်ဆန္ဒကို အလုပ်က ဘယ်လောက်အတိုင်းအတာအထိ အဟန့်အတားဖြစ်စေသလဲဆိုတာကို ထင်ဟပ်ဖော်ပြနေပါတယ်။ ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါနဲ့ နိုင်ငံရေးအကြပ်အတည်းကြောင့် တစ်နိုင်ငံလုံးအနှံ့ ဖြစ်ပွားလျက်ရှိတဲ့ ပဋိပက္ခတွေက ဒီအခြေအနေကို ပိုမိုဆိုးရွားလာစေပါတယ်” ဟု အိုင်အယ်လ်အို၏ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ဆက်သွယ်ညှိနှိုင်းရေးအရာရှိ/ ဌာနေကိုယ်စားလှယ် Mr. Donglin Li က ပြောကြားသည်။ ရပ်ရွာလူထုနှင့် အလုပ်ရှင်များသည် အများအားဖြင့် ကလေးသူငယ်များကို အလုပ်အကိုင်ခန့်ထားရန်အတွက် အလုပ်လုပ်ကိုင်နိုင်သည့် အနိမ့်ဆုံးအသက်အရွယ်ဆိုင်ရာ ဥပဒေများကို သတိပြုမိခြင်း မရှိ‌ဟု ယူဆရသည်။ အထူးသဖြင့် စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းကဏ္ဍရှိ အလုပ်ရှင်အချို့က ၎င်းတို့သည် ကလေးသူငယ်များကို ပို၍ အလုပ်ခန့်လိုကြောင်း၊ အကြောင်းမှာ ကလေးသူငယ်များကို ထိန်းချုပ်ရလွယ်ကူခြင်း၊ အခကြေးငွေအနည်းငယ်ဖြင့် ခိုင်း၍ရခြင်း၊ တိုင်တန်းမှု သိပ်မရှိခြင်းတို့ကြောင့်ဖြစ်ကြောင်း ပြောဆိုကြသည်။ အခြားအလုပ်ရှင်များက အိမ်တွင်နေလျှင် ဘေးကင်းလုံခြုံရေး စိုးရိမ်ရသောကြောင့် မိဘများနှင့်အတူ လုပ်ငန်းခွင်သို့ အတူပါလာသော ကလေးသူငယ်များကို အလုပ်ခန့်ထားသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ကလေးအလုပ်သမားဆိုင်ရာကိစ္စရပ်များကို ထိရောက်စွာ ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနိုင်ရန်အတွက် အခြေအနေပေးပါက အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်ရန် သင့်လျော်သည့် အသိအမြင်မြှင့်တင်ရေးအစီအစဉ်၊ စည်းရုံးလှုံ့ဆော်မှုနှင့် ဆက်စပ်လွှမ်းခြုံနေသော  အဓိကကျသည့် မူဝါဒရေးရာဖြေရှင်းဆောင်ရွက်ချက်များဆိုင်ရာ အကြံပြုချက်များကို ဤအစီရင်ခံစာတွင် ဖြည့်ဆည်းဖော်ပြထားသည်။ အိုင်အယ်လ်အို၏ ARC စီမံကိန်းသည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၊ အိန္ဒိယ၊ မြန်မာ၊ နီပေါနှင့် ပါကစ်စတန်နိုင်ငံများတွင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာအလုပ်သမားရေးရာအဖွဲ့ (အိုင်အယ်လ်အို) မှ အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်လျက် ရှိသည့် ဒေသတွင်းဆိုင်ရာစီမံကိန်းတစ်ခု ဖြစ်သည်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ် ဂျွန်လ (၁၂) ရက်နေ့တွင် ကျရောက်သော အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကလေးအလုပ်သမားဆန့်ကျင်တိုက်ဖျက်ရေးနေ့ အထိမ်းအမှတ်အဖြစ် ထုတ်ပြန်သည့် ဤ အစီရင်ခံစာ ကို ယူကေနိုင်ငံအစိုးရ၊ Foreign Commonwealth and Development Office (FCDO)၏ ငွေကြေးပံ့ပိုးမှုဖြင့် ရေးသားပြုစုခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။