The Wan Lark Foundation is one of 42 civil society organizations (CSOs) in Rakhine State which has so far received funding from The Livelihoods and Food Security Fund (LIFT) through its Small Grants Fund (SGF) managed by the Metta Development Foundation. LIFT is a multi-donor fund established in Myanmar in 2009, operating under the management of UNOPS. LIFT's Rakhine Communication Hub (RCH) conducted an interview with Khaing Kaung San, the Executive Director of the Wan Lark Foundation, for a project update and some further insights into working with different communities in Rakhine State. RCH: Khaing Kaung San, could you give us a general description of the project you are running at the moment which was funded by LIFT through the Metta Development Foundation? Khaing Kaung San: Sure. We are implementing a project named “Health is Life'' with the support of LIFT's Small Grant Fund. The project will run for three months from September to November 2021. The main objective of this project is to implement the COVID-19 response program among rural populations. Rakhine State had a higher death toll during the third wave of the COVID-19 pandemic than in the first and second wave combined. Especially the rural population in Rakhine - with little access to information on the COVID-19 pandemic and preventive Items - was not at all ready to respond to the threat. As a result, local CSOs were trying to conduct COVID-19 awareness sessions and distribute COVID-19 preventive Items in rural areas and in IDP sites where many of the most vulnerable live. Under the name “Health is Life”, the project team of the Wan Lark Foundation is conducting COVID-19 awareness sessions and helps the formation of COVID-19 response committees in 15 villages and two IDP sites in Sittwe, Ponnagyun and Kyauktaw townships. The beneficiaries of this project are Rakhine, Muslims (Rohingya), That, Mro, Maramagyi and Thetkama living in these villages. We have 50 beneficiaries under this awareness program per village. As a result, 850 people from 15 villages and two refugee camps will directly benefit from the project.  RCH: What is the gender ratio of the rural people participating in your project? Khaing Kaung San: As I said earlier, we have 50 beneficiaries per village. Out of these, the female participation rate is usually between 25% and 30%. We also calculate the number of beneficiaries based on our gender equality policy. The age limit is between 18 and 65 years old.  RCH: How did you conduct the COVID-19 awareness sessions and forming of COVID-19 response committees?  Khaing Kaung San: When we arrive in a village to conduct the awareness sessions, the previously invited 50 participants attend the session in a large open space since we are strictly following the official health guidelines to prevent COVID-19. Then we convey the basic COVID-19 awareness messages that everyone should know. We also have a Q&A session there so we can address questions from the participants directly and immediately. Towards the end of this section, we informed them that we would like to form a community-based COVID-19 response committee in their village. Then people who are interested in joining the committee submit their names. All committees have a total of nine members, including one leader. These committees have been set up everywhere we implement the project. RCH: What are the criteria for selecting members of the committees? And what is the gender ratio there? Khaing Kaung San: We set the basic criteria for the committee members. At least, every member must have basic education and be able to speak the Rakhine language fluently. This is because these committee members must be able to disseminate COVID-19 information to their communities promptly are not. For example, in case we tell them something important regarding the latest information about COVID-19 over the phone, they have to be able to fully understand it and pass it on to the community immediately. In terms of gender, we include three women in each committee. RCH: How is the project perceived by the beneficiaries, are there differences between the different ethnic groups? Khaing Kaung San: Most of the beneficiaries are very happy with the project and what they learn for themselves and the communities. They want everyone in every household to be able to participate as the beneficiaries. They think that limiting the number of people to 50 is a restriction on everyone's participation. This is because there has been very little awareness-raising in these villages in the third wave. The vast majority of organizations provide awareness-raising only in the more densely populated cities, so the awareness-raising sessions do not reach rural areas where the most vulnerable people live. Residents of a Muslim village in Sittwe Township told us that they have not seen any such COVID-19 activity in their village yet. We also thought that the Muslims living in villages in Sittwe are receiving COVID-19 education through the relevant INGOs. However, it was only during this project and after meeting with them that we learned that INGOs provide more support to Muslims living in IDP camps, but not so much to Muslims in the villages.  Generally speaking, it doesn’t depend on ethnicity that much how big the knowledge around COVID-19 is in the different communities. For example, looking at the Muslim villages, one village knows quite a bit about COVID-19 and accepts things as they are while another one does not believe in the COVID-19 pandemic at all. This is also seen in other communities, including Rakhine, and it really depends more on the individual access to information of each person. Some villages do not have good mobile phones / mobile phone connections to access the internet and some households do not even have a radio to get information regarding COVID-19. These are the realities on the ground. RCH: What are the main challenges you have encountered so far? Khaing Kaung San: We do face some challenges on the ground. One of them stems from gender issues. In some Muslim villages in Kyauktaw, women are not allowed to go out due to the prohibition of religion. Therefore, it is difficult for us to even invite women to participate in such awareness sessions. In this case, we have relied on help from local Muslim women who we have a closer relationship with already. We use them as interlocutors to invite Muslim women who don’t want to go out. This means that we have to take a very subtle approach based on diversity. We have made some efforts to achieve a better gender ratio in some Muslim villages. Another thing is that when we go to Muslim villages, we are often questioned by the security forces. But we still do not face the same restrictions as international organizations because as you know, we are a local organization. RCH: How good or bad is the general knowledge of people in rural parts of Rakhine about COVID-19 and are there significant differences between the different ethnicities? Khaing Kaung San: The level of knowledge of the beneficiaries is quite diverse since they all are different communities and they don’t have the same sources of information regarding COVID-19. But we stand on the principle of resolving differences peacefully. At the very least, we first study how much knowledge they have and where it came from and then approach it with the necessary sensitivity. This means, for example, we have to first explain to them the basics of what is COVID-19 and what is happening in Rakhine State regarding the COVID-19 pandemic. We have to explain to them that this virus is a global pandemic that affects every country in the world. Once this is accepted, the rest is easy to explain. Significantly, the Rakhine people do not accept the presence of COVID-19 in some villages.  RCH: How is the level of access to health care and COVID-19 prevention materials? Are there differences between the different groups? Khaing Kaung San: Not everyone in our project area has access to health care from the State Health Department. And the health care system in Rakhine State has never been able to reach everyone. After the military coup, there was a shortage of health workers for medical treatment. Although not as prominently as the ‘mainland’, health workers in Rakhine State who came from other regions have joined the CDM (Civil Disobedience Movement). Some villages have rural dispensaries, but no health workers. In the more crowded places in the villages, in markets for example, our team members put up vinyls with messages related to COVID-19 and then they distribute COVID-19 prevention materials to reach the targeted beneficiaries. We distribute these items only after we demonstrate how to use them in our awareness sessions. Therefore, I would say we do not see any significant differences between the communities. RCH: What languages do you use during the awareness sessions in different communities? Khaing Kaung San: The Rakhine language is the main language used in our awareness sessions. Most people understand it quite well. However, in some Muslim villages some participants are not fluent in the Rakhine language. Whenever we realise there is a language barrier, we ask a Muslim participant who is fluent in the Rakhine language for help as a translator. This is not the case in every Muslim village though. The number of Muslims who do not understand the Rakhine language is very small in the villages where we implement our project. RCH: How was the funding process in general? Was it easy to submit and get the proposal approved or was it difficult? Khaing Kaung San: I don’t think it is very difficult to apply for this Small Grants Fund. We also have some experience in applying for funding for other projects with different organizations. Therefore, compared to other, smaller CSOs, it was quite simple for us to apply for LIFT's Small Grant Fund. And I also believe that even the smaller CSOs in Rakhine should be able to go through the application and funding process of the Small Grants Fund. RCH: So, do you think the Small Grants Fund is a good initiative especially for the smaller CSOs? Khaing Kaung San: Yes, I think so. Opportunities such as the Small Grant Fund are really important for CSOs in Rakhine. The ability of local CSOs is critical when the Ministry of Health is not able to effectively provide COVID-19 awareness and prevention materials. Small CSOs have the capacity and the motivation to do things, but they need the resources that come in the form of a small grant to really be able and reach the vulnerable communities in Rakhine. However, I would like to suggest that LIFT should expand on other sectors or topics with the Small Grants Fund. We think it would be great if LIFT was to support agricultural training and technology as well as disaster risk reduction through its Small Grants Fund. RCH: What additional suggestions do you and Wan Lark Foundation have for the donor community? Khaing Kaung San: International organizations believe that there are many civil society organizations in Rakhine. But some groups only do short-term philanthropy whenever something special occurs. Therefore, there are not that many organizations working with international organizations to implement projects. My advice to international donors in this regard is to develop a localization strategy that is in line with the relevant policies of the donors and can effectively meet the needs of local communities. I am saying this because some INGOs still have weak links with local CSOs. In recent years, local organizations have been discussing and setting up relevant frameworks for localization. But more needs to be done. This is especially important when certain restrictions kick in and only the local CSOs have direct access to the local population. Having said this, I am well aware of the fact that although localization requires the involvement of CSOs, the relevant international organizations will still need to ensure that each CSO meets the standards of the donors. The original piece was first published on the LIFT Fund website. အင်တာဗျူး။ ရခိုင်ပြည်နယ်တွင် လူနည်းစုတိုင်းရင်းသားများပါဝင်သောCOVID-19 ကော်မတီများကို ဝံလက်ဖောင်ဒေးရှင်းက ဖွဲ့စည်း အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းမှုနှင့် စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံရေး ရန်ပုံငွေ (LIFT) က ပံ့ပိုးပြီး မေတ္တာဖွံ့ဖြိုးရေး ဖောင်ဒေးရှင်းမှ စီမံခန့်ခွဲတဲ့ အသေးစားရန်ပုံငွေ အစီအစဉ်မှတဆင့် ရန်ပုံငွေပံ့ပိုးမှုရရှိကြတဲ့ အရပ်ဘက်လူမှုအဖွဲ့အစည်း ၄၂ဖွဲ့ထဲမှာ ဝံလက်ဖောင်ဒေးရှင်းက တစ်ဖွဲ့အပါအဝင်ဖြစ်ပါတယ်။ LIFT ကို မြန်မာနိုင်ငံမှာ ၂၀၀၉ ခုနှစ်က စတင်တည်ထောင်ထားပြီး UNOPS က စီမံခန့်ခွဲပါတယ်။ LIFTရဲ့ Rakhine Communication Hub (RCH) က ဝံလက်ဖောင်ဒေးရှင်းမှ အမှူဆောင်ညွှန်ကြားမှူး ဦးခိုင်ကောင်းစံနဲ့ တွေ့ဆုံပြီး စီမံချက် လက်ရှိအခြေအနေနဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်ထဲက မတူကွဲပြားတဲ့ လူမှုအသိုက်အဝန်းတွေနဲ့ လက်တွဲလုပ်ဆောင်မှုနဲ့ပတ်သက်တဲ့ အတွေးအမြင်ကို မေးမြန်းထားပါတယ်။ RCH: ဟုတ်ကဲ့ ဦးခိုင်ကောင်းစံ ခင်ဗျ။ ပထမဆုံးအနေနဲ့ လက်ရှိ မေတ္တာဖွံ့ဖြိုးရေးဖောင်ဒေးရှင်းကနေတစ်ဆင့် LIFT က ထောက်ပံ့ပေးထားပြီးဖြစ်တဲ့ ဆရာတို့ လုပ်ဆောင်နေတဲ့ စီမံကိန်းနဲ့ သက်ဆိုင်သော အကြောင်းအရာတွေကို ရှင်းပြပေးနိုင်မလားခင်ဗျ။ ဦးခိုင်ကောင်းစံ: ဟုတ်ကဲ့ ရပါတယ်။ အခု ကျွန်တော်တို့တွေဟာ LIFT ရဲ့ Small Grant Fund ရဲ့ ထောက်ပံ့မှုနဲ့ Health is Life ဆိုတဲ့ စီမံကိန်းတစ်ခုကို အကောင်အထည်ဖော်နေပါတယ်။ ဒီစီမံကိန်းက အခု ၂၀၂၁ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလကနေ နိုဝင်ဘာလအထိ စုစုပေါင်း သုံးလ အကောင်အထည်ဖော်မှာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီစီမံကိန်းရဲ့ အဓိက ရည်ရွယ်ချက်ကတော့ ကျေးလတ်ဒေသနေ ပြည်သူလူထုအတွက် COVID-19 ဆိုင်ရာ တုံ့ပြန်ရေးအစီအစဉ် ကို အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ အားလုံးသိတဲ့အတိုင်း ယခု COVID-19 တတိယလှိုင်းအတွင်း ရခိုင်ပြည်နယ်ရဲ့ လူသေဆုံးမှုနှုန်းဟာ ပြီးခဲ့တဲ့ ပထမလှိုင်းနဲ့ ဒုတိယလှိုင်း နှစ်ခုအတွင်း စုစုပါင်း လူသေဆုံးမှု နှုန်းထက် ပိုမိုမြင့်မားပါတယ်။ အထူးသဖြင့် COVID-19 ဆိုင်ရာ သတင်းအချက်အလက် နဲ့ ကာကွယ်ရေးဆိုင်ရာ ပစ္စည်းတွေကို လက်လှမ်းမီနိုင်မှု နည်းပါးတဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်းက ကျေးလတ်ဒေသနေ ပြည်သူလူထုဟာ ဒီ ရောဂါရဲ့ ခြိမ်းခြောက်မှုကို တုံ့ပြန်ဖို့ အဆင်သင့် မဖြစ်ခဲ့ပါဘူး။ အဲဒီတော့ ကျွန်တော်တို့ ဒေသခံ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းတွေက ထိခိုက်လွယ်သော လူဦးရေတွေ အများဆုံးနေထိုင်တဲ့ ကျေးလတ်ဒေသ နဲ့ IDP စခန်းတွေမှာ COVID-19 ဆိုင်ရာ အသိပညာပေးလုပ်ငန်းတွေနဲ့ ကာကွယ်ရေးပစ္စည်းတွေ ဖြန်ဝေမှုတွေကို လုပ်ဆောင်ဖို့ ကြိုးစားခဲ့ကြပါတယ်။ ဒီ Health is Life ဆိုတဲ့  စီမံကိန်းမှာ ကျွန်တော်တို့ ဝံလက် ဒေသဖွံ့ဖြိုးရေးဖောင်ဒေးရှင်းက ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်းက စစ်တွေ၊ ပုဏားကျွန်း နဲ့ ကျောက်တော် မြို့နယ်တွေထဲမှာရှိတဲ့ ကျေးရွာ ၁၅ ရွာနဲ့ IDP စခန်း နှစ်ခုမှာ COVID-19 ဆိုင်ရာ အသိပညာပေးလုပ်ငန်းတွေကို လုပ်ဆောင်နေပြီးတော့ COVID-19 တုံ့ပြန်ရေးကော်မတီတွေဖွဲ့စည်းဖို့ကိုလည်း ကူညီလုပ်ဆောင်နေပါတယ်။ ဒီစီမံကိန်းရဲ့ အကျိုးခံစားခွင့် ရသူ အုပ်စုတွေထဲမှာဆိုရင် ရခိုင်၊ မူဆလင်၊ မြို၊ သက်၊ မရမာကြီးနဲ့ သက္ကမ တို့နေ ထိုင်တဲ့ ကျေးရွာတွေပါဝင်ပါတယ်။ ဒီအသိပညာပေးအစီအစဉ်ရဲ့ အောက်မှာဆိုရင် စီမံကိန်းအကောင်အထည်ဖော်တဲ့ ကျေးရွာတစ်ရွာမှာ အကျိုးခံစားခွင့်ရသူ အယောက် ၅၀ ရှိပါတယ်။ ဒီတော့ စုစုပေါင်း ကျေးရွာ ၁၅ ရွာ နဲ့ IDP စခန်း နှစ်ခုမှာရှိတဲ့ လူပေါင်း ၈၅၀ က ဒီစီမံကိန်းရဲ့ အကျိုးကျေးဇူးတွေကို ရရှိကြမှာဖြစ်ပါတယ်။ RCH: ဒီစီမံကိန်းကနေ အကျိုးခံစားခွင့်ရတဲ့ ကျေးလတ်ဒေသနေ ပြည်သူလူထုတွေထဲမှာ ကျား၊မ ပါဝင်မှု ရာခိုင်နှုန်းက ဘယ်လောက်ရှိပါသလဲခင်ဗျ။ ဦးခိုင်ကောင်းစံ: ခုနက ပြောသလိုပဲ ကျွန်တော်တို့က ကျေးရွာ တစ်ရွာမှာဆိုရင် အကျိုးခံစားခွင့်ရရှိသူ အယောက် ၅၀ အဖြစ် သတ်မှတ်ထားပါတယ်။ ဒီထဲမှာ အမျိုးသမီးပါဝင်မှုနှုန်းက အများအားဖြင့် ၂၅ ရာခိုင်နှုန်းကနေ ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းအထိ ရှိပါတယ်။ ဒီလို သတ်မှတ်ချက်ဟာလည်း ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ကျား၊မ တန်းတူညီမျှမှု မူဝါဒ အပေါ်မှာ အခြေခံပြီး တွက်ချက်ထားတာဖြစ်ပါတယ်။ အသက်အရွယ်အရဆိုရင် ၁၈ နှစ်က နေ ၆၅ နှစ်အတွင်း ရှိတဲ့ ဒေသခံတွေ ဟာ အကျိုးခံစားခွင့်ရှိသူတွေထဲမှာ ပါဝင်ကြပါတယ်။ RCH: COVID-19 အသိပညာပေးလုပ်ငန်းတွေနဲ့ COVID-19 ဆိုင်ရာ တုံ့ပြန်ရေးကော်မတီတွေဖွဲ့စည်းတာတွေကို ဘယ်လို လုပ်ဆောင်ခဲ့ပါသလဲ။ ဦးခိုင်ကောင်းစံ: ဟုတ်ကဲ့၊ အသိပညာပေးလုပ်ငန်းတွေကို ဆောင်ရွက်ဖို့ ကျွန်တော်တို့ ရွာတစ်ရွာကို ရောက်ပြီဆိုပါစို့၊ အဲဒီမှာ အသိပညာပေးအစီအစဉ်မှာ တက်ရောက်ဖို့ လူအယောက် ၅၀ကို ကြိုတင်ဖိတ်ကြားထားပြီးဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအသိပညာပေးဟောပြောမှုတွေကို ကျယ်ကျယ်ဝန်းဝန်း ရှိတဲ့ နေရာတွေကို ပြုလုပ်လေ့ရှိပါတယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ကျွန်တော်တို့ဟာ COVID-19 ကြိုတင်ကာကွယ်မှုဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေးလမ်းညွှန်ချက်တွေကိုလည်း တိကျစွာ လိုက်နာကြတဲ့အတွက် ဒီလို လုပ်ဆောင်ရတာဖြစ်ပါတယ်။ တက်ရောလာတဲ့ လူတွေစုံပြီဆိုလျှင် လူတိုင်းသိသင့်တဲ့ COVID-19 ဆိုင်ရာ အခြေခံအကြောင်းအရာတွေကို စတင်ဟောပြောပါတယ်။ သူတို့ နားလည်နိုင်လောက်သည်အထိရှင်းပြပါတယ်။ သူတို့ နားမလည်တဲ့ အကြောင်းအရာတွေ ဒါမှမဟုတ် ရှင်းရှင်းလင်းလင်းသိချင်တာတွေဆိုရင်လည်း တက်ရောက်လာသူတွေက မေးခွန်းတွေ မေးမြန်းကြပါတယ်။ ဒါတွေကိုလည်း ကျွန်တော်တို့က ချက်ခြင်း ပြန်လည် ရှင်းပြတာတွေ လုပ်ပါတယ်။ ဒီလို အသိပညာပေးအစီအစဉ် အဆုံးသက် အပိုင်းကိုရောက်ပြီဆိုတဲ့ အချိန်မှာ ကျွန်တော်တို့ဘက်က လူထုအခြေပြု COVID-19 တုံ့ပြန်ရေးကော်မတီ တစ်ခု ခင်ဗျားတို့ ကျေးရွာမှာ ဖွဲ့စည်းချင်ပါတယ်ဆိုပြီး တက်ရောက်လာသူတွေကို အသိပေးပါတယ်။ အဲဒီကော်မတီမှာ ပါဝင်လိုသူတွေက သူတို့ရဲ့ အမည်စာရင်းကို ပေးကြပါတယ်။ ဒီကော်မတီတွေက ကျွန်တော်တို့ စီမံကိန်းထဲမှာ ပါဝင်တဲ့ ကျေးရွာတိုင်းမှာ ဖွဲ့စည်းထားဖြစ်ပါတယ်။ ကော်မတီတစ်ခုစီမှာ ခေါင်းဆောင်၊ ဒုခေါင်းဆောင် အပါအဝင် စုစုပေါင်း ကိုးယောက်ပါဝင်ပါတယ်။  RCH: ကော်မတီဝင် တစ်ယောက် ဖြစ်လာဖို့ကို ဘယ်လို သက်မှတ်ချက်တွေနဲ့ ရွေးချယ်ပါသလဲ။ အဲဒီကော်မတီမှာရော ကျား၊မ ပါဝင်မှုရာခိုင်နှုန်း ကို ဘယ်လို သက်မှတ်ထားပါသလဲ။ ဦးခိုင်ကောင်းစံ: အဓိက ကတော့ ကော်မတီဝင်တစ်ယောက် ဖြစ်ဖို့အတွက် ကျွန်တော်တို့မှာ အခြေခံ သက်မှတ်ချက်အချိုရှိပါတယ်။ အနည်းဆုံးတော့ ကော်မတီဝင် ဖြစ်မယ့်သူဟာ အခြေခံပညာရေး တက်မြောက်ထားသူဖြစ်ရမယ်။ ပြီးတော့ ရခိုင်ဘာသာစကားကို ကျွမ်းကျင်စွာပြောတက်သူဖြစ်ရမယ်ပေါ့။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဒီကော်မတီဝင်တွေဟာ ရပ်ရွာထဲမှာ COVID-19 ဆိုင်ရာ သတင်းအချက်အလက်တွေကို လျင်မြန်စွာ ဖြန့်ဖြူးပေးနိုင်ဖို့အတွက်ဖြစ်ပါတယ်။ ဥပမာ၊ ကျွန်တော်တို့က အဲဒီကျေးရွာကို လူကိုယ်တိုင် မသွားနိုင်တဲ့အချိန်မှာ COVID-19 နဲ့ဆိုင်တဲ့ သတင်းအချက်အလက်တစ်ခု၊ ဒါမှမဟုတ် ထူးခြားဖြစ်စဉ်တစ်ခုခု ကို ဖုန်းကနေတစ်ဆင့် အဲဒီ ကော်မတီဝင်တွေလှမ်းပြောတာမျိုးရှိနိုင်ပါတယ်။ အဲဒီ ကျွန်တော်တို့ ပြောလိုက်တဲ့ သတင်းအချက်အလက်ကို အဲဒီကော်မတီဝင်တွေက အပြည့်အဝနားလည်ပြီး သူတို့ရဲ့ ရပ်ရွာထဲမှာ ဒီ သတင်းစကားကို ပြန်လည်ဖြန့်ဖြူးပေးရမှာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဒီလို အခြေခံ သက်မှတ်ချက်တွေ ထားရှိတာဖြစ်ပါတယ်။ ကျား၊မ အချိုးကတော့ ကော်မတီ တစ်ခုစီမှာ အမျိုးသမီး သုံးဦး၊ အမျိုးသား ခြောက်ဦး ပါဝင်ဖို့ သက်မှတ်ထားပြီးဖြစ်ပါတယ်။ RCH: ဒီစီမံကိန်းကိုရော အကျိုးခံစားခွင့် ရှိသူတွေဘက်က ဘယ်လိုမြင်တယ်လို့ထင်ပါလဲ။ သူတို့ဘက်က အမြင်တွေက ဘယ်လိုရှိပါသလဲ။ စီမံကိန်းကို မတူညီတဲ့ အသိုင်းအဝိုင်းတွေကြားမှာ အကောင်အထည်ဖော်ရတာဖြစ်တော့ သူတို့ဆီမှာ မတူညီတဲ့ အမြင်တွေရှိပါသလား။  ဦးခိုင်ကောင်းစံ: အများစုကတော့ ဒီ စီမံကိန်းရဲ့ အကျိုးကျေးဇူးတွေကို သူတို့ တိုက်ရိုက်ရရှိတယ်။ ပြီးတော့ COVID-19 နဲ့ ပတ်သက်တာတွေကို သူတို့သိခွင့်ရတယ်၊ သူတို့ရဲ့ မိသားစုဝင်တွေ နဲ့ ရပ်ရွာအတွင်းမှာ ပြန်ပြီးတော့ မျှဝေခွင့်ရတဲ့အတွက် သူတို့က ပျော်ရွှင်ကြပါတယ်။ လှိုက်လှိုက်လှဲလှဲကြိုဆိုကြတယ်။ သူတို့က ကျွန်တော်တို့ အခု လူအယောက် ၅၀ ပဲ သက်မှတ်ထားတာမဟုတ်ပဲ အိမ်ထောင်စုတိုင်းက မိသားစုဝင်တွေအတွက် ဒီလို အသိပညာပေးလုပ်ငန်းတွေ အိမ်တိုင်ရာရောက် လာလုပ်စေချင်ကြတယ်။ ဒါဟာ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဒီတတိယလှိုင်းမှာ ဒီလို အသိပညာပေးလုပ်ငန်းတွေက အဲဒီရွာတွေမှာ မရှိသလောက်ပဲ။ အရင် ဒုတိယလှိုင်းမှာတော့ အချိုရွာတွေမှာ ကျွန်တော်တို့လို အဖွဲ့အချို့ လာရောက်လုပ်ကြတယ်လို့ ပြောတယ်။ ဒါကလည်း သူတို့ပြောပြလို့ ကျွန်တော်တို့သိတာပေါ့။ သိကြတဲ့အတိုင်း အဖွဲ့အစည်းအများစုက လူဦးရေထူထပ်တဲ့ မြို့ကြီးတွေမှာပဲ ဒီလို အသိပညာပေးလုပ်ငန်းတွေကို အင်တိုက်အားတိုက်ဆောင်ရွက်ကြတယ်။ ဒီလို ထိခိုက်လွယ်သော လူတွေ နေထိုင်တဲ့ ကျေးလတ်ဒေသတွေမှာတော့ ဒီလို လုပ်ငန်းတွေက အရမ်းနည်းပါးနေပါတယ်။ စစ်တွေမှာရှိတဲ့ မူဆလင်ကျေးရွာတွေက မူဆလင်တွေဆိုရင် သူတို့ဟာ ဒီလို အသိပညာပေးလုပ်ငန်းတွေ လာရောက်လုပ်တာ အရင်က တစ်ခါမှ မမြင်ဖူးသေးဘူးလို့ပြောတယ်။ ကျွန်တော်တို့တောင် အရင်က ဒီလို မူဆလင်ကျေးရွာတွေမှာဆိုရင် INGO အဖွဲ့အစည်းတွေက ဒီလို အသိပညာပေးလုပ်ငန်းတွေ လုပ်နေကြတယ် လို့ အရင်က ထင်ခဲ့ကြတယ်။ ဒါပေမယ့် မြေပြင်ကိုရောက်သွားတဲ့အချိန် သူတို့တွေနဲ့ စကားပြောပြီးမှ ကျွန်တော်တို့ သိလိုက်တာက INGO အဖွဲ့တွေက ကျေးရွာတွေမှာနေထိုင်တဲ့ မူဆလင်တွေထက် IDP စခန်းတွေမှာ နေထိုင်သော မူဆလင်တွေကို ပိုပြီး အထောက်အပံ့ပေးတယ်ဆိုတာ သိလိုက်ရတယ်။ ရေဘူယျ ပြောရမယ်ဆိုရင် မတူညီတဲ့ အသိုင်းအဝိုင်းတွေကြားမှာ COVID-19 နဲ့ ဆိုင်တဲ့ အသိပညာ ဘယ်လောက်အမျာကြီးရှိသလဲဆိုတဲ့ ကွာခြားချက်က လူမျိုးနဲ့ မသက်ဆိုင်ဘူးလို့ ကျွန်တော်တို့မြင်တယ်။ ဥပမာ မူဆလင်ရွာတွေကိုပဲကြည့်ပါ။ ရွာတစ်ရွာက COVID-19 နဲ့ ပတ်သက်ပြီး အမျာကြီးသိထားသလို ဒီလို ကာကွယ်ရေးပစ္စည်းတွေကို လက်ခံရထားပေမယ့် အခြားသော မူဆလင်ကျေးရွာတစ်ရွာမှာ COVID-19 ရောဂါ ရှိတယ်ဆိုတာတောင် လက်မခံတာတွေရှိပါတယ်။ ဒါက ရခိုင်အပါအဝင် အခြားသော အသိုင်းအဝိုင်းတွေမှာလည်း တွေ့နိုင်ပါတယ်။ ဒါတွေက လူတစ်ယောက်ချင်းစီရဲ့ သတင်းအချက်အလက် ရရှိမှုအပေါ်မှာပဲ မူတည်ပါတယ်။ အချို့ ရွာတွေမှာ အင်တာနက် အသုံးပြုဖို့ မိုဘိုင်းလ်ဖုန်း ကောင်းကောင်းမရှိသလို အချို့ အိမ်ထောင်စုတွေဆိုရင် COVID-19 ဆိုင်ရာ သတင်းအချက်အလက်ရရှိဖို့အတွက် ရေဒီယို တစ်လုံးတောင်မရှိပါဘူး။ ဒါတွေက မြေပြင်မှာ အမှန်တကယ် ရှိနေတဲ့ အရှိတရားတွေဖြစ်ပါတယ်။ RCH: အခုလက်ရှိအချိန်အထိ စီမံကိန်းအကောင်အထည်ဖော်တဲ့နေရာမှာ ကြုံတွေ့ရတဲ့ အဓိက စိန်ခေါ်မှုတွေက ဘာတွေ ဖြစ်မလဲခင်ဗျ။ ဦးခိုင်ကောင်းစံ: ကျွန်တော်တို့ဟာ မြေပြင်မှာ စိန်ခေါ်မှုအချို့ရှိခဲ့ပါတယ်။ အရမ်းခက်ခဲတဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေ တော့ မဟုတ်ပါဘူး။ ဆိုလိုတာက ကျောက်တော်မှာရှိတဲ့ အချို့သော မူဆလင် ကျေးရွာတွေဆိုရင်  အဲဒီမှာ နေထိုင်တဲ့ အမျိုးသမီးတွေက ဘာသာရေးနဲ့ သူတို့ရဲ့ အမျိုးသားတွေရဲ့ ခွင့်မပြုမှုတွေကြောင့် အိမ်ထဲကနေ အပြင်ကို သွားလို့မရပါဘူး။ ဒါကြောင့် ကျွန်တော်တို့ အသိပညာပေးလုပ်ငန်းတွေ လုပ်တဲ့အချိန်မှာ အမျိုးသမီးပါဝင်မှု ကလည်း အရေးကြီးတဲ့အတွက် သူတို့ကို ဖိတ်ကြားဖို့အတွက် ဒါက အခက်အခဲတစ်ခုဖြစ်လာပါတယ်။ ဒီလို ကိစ္စမျိုးမှာ ကျွန်တော်တို့နဲ့ အရင်ကတည်းက ရင်းနှီးပြီးသားဖြစ်တဲ့ ဒေသခံ မူဆလင်အမျိုသမီးအချို့ကို အကူအညီတောင်းရပါတယ်။ ဒါဟာ ကျန်းမာရေးနဲ့ ဆိုင်တဲ့ အသိပညာပေးမှု ဖြစ်တာကြောင့် အပြင်ထွက်ပြီး ဒီဟောပြာမှုမှာ ခဏလောက် လာနားထောင်ဖို့ လိုအပ်တယ်ဆိုတယ်ဆိုတ့ သတင်းစကားကို အဲဒီ မူဆလင်အမျိုးသမီးတွေက တစ်ဆင့် အိမ်ထဲက အမျိုးသမီးတွေဆီရောက်အောင် ပို့ရပါတယ်။ ဒီလို ကိစ္စမျိုးမှာ ဆိုရင် ကျွန်တော်တို့တွေဟာ မတူကွဲပြားမှုတွေကို အခြေခံပြီး ချဉ်းကပ်ဆောင်ရွက်ရပါတယ်။ နောက်တစ်ခုကတော့ ကျွန်တော်တို့ မူဆလင်ကျေးရွာတွေကို သွားတဲ့ အခါ လမ်းမှာ လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့တွေရဲ့ စစ်ဆေးမေးမြန်းမှုကို မကြာခဏ ဆိုသလို ကြုံတွေ့ရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ခင်ဗျားသိတဲ့အတိုင်း ကျွန်တော်တို့ဟာ ဒေသခံ အဖွဲ့အစည်းဖြစ်တဲ့အတွက် နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေလောက် စစ်ဆေးမှု တင်းကြပ်မှုတွေ မကြုံတွေ့ရပါဘူး။ RCH: ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်းက ကျေးလတ်ဒေသတွေမှာနေထိုင်တဲ့ ပြည်သူလူထုရဲ့ COVID-19 ဆိုင်ရာ ဗဟုသုတ ဘယ်လိုရှိတယ်လို့ မြင်ပါသလဲ။ မတူညီတဲ့ လူမျိုးတွေကြားမှာ ဒါနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အခြေခံ ဗဟုသုတက သိသိသာသာ ကွာခြားမှုတွေရှိနေတယ်လို့ ပြောလို့ရမလား။ ဦးခိုင်ကောင်းစံ: အကျိုးခံစားခွင့်ရရှိသူတွေရဲ့ ဗဟုသုတ ရေချိန် ကတော့ တူမှာမဟုတ်ပါဘူး။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ သူတို့အားလုံးဟာ မတူညီသော အသိုင်းအဝိုင်းတွေကဖြစ်ပြီးတော့ COVID-19 ဆိုင်ရာ သတင်းအချက်အလက်ရရှိတဲ့ နေရာတွေကလည်း မတူညီကြပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ကျွန်တော်တို့ဟာ မတူကွဲပြားမှုတွေကို ငြိမ်းချမ်းစွာဖြေရှင်းခြင်းဆိုတဲ့ အပေါ်မှာ ရပ်တည်ထားပါတယ်။ အနည်းဆုံးတော့ ကျွန်တော်တို့ ရွာတစ်ရွာကိုရောက်ပြီဆိုရင် သူတို့နဲ့ စကားပြောပါတယ်။ အဲဒီကနေ တစ်ဆင့် သူတို့မှာ ဒီဟာနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အခြေခံ ဗဟုသုတ ဘယ်လောက်ရှိလဲ၊ အဲဒီ သတင်းအချက်အလက်တွေကို ဘယ်ကနေ လက်ခံရရှိသလဲ ဆိုတာကို ပထမဆုံးလေ့လာရပါတယ်။ ဒီလို ချဉ်းကပ်မှု နည်းလမ်းတွေကိုအသုံးပြုပါတယ်။ ဆိုလိုတာက ဥပမာ- ကျွန်တော်တို့က ပထမဆုံး COVID-19 ဆိုင်ရာ အခြေခံ သိသင့်တာတွေကို သူတို့ ကိုရှင်းပြတယ်။ ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်းမှာ COVID-19 နဲ့ ပတ်သက်ပြီးဘာတွေ ဖြစ်နေလဲ ဆိုတာကိုလည်း သူတို့ကို ပြောပြတယ်။ ပြီးတော့ ဒီဟာ တိုင်းပြည်တစ်ခုထဲမှာပဲ ဖြစ်ပွားနေတာမဟုတ်ပဲ ကမ္ဘာ့ လုံးဆိုင်ရာ ကပ်ရောဂါ ဖြစ်တယ်။ ဘယ်နိုင်ငံမှာ ဘယ်လိုတွေဖြစ်နေတယ် ဆိုတာတွေကိုရှင်းပြတယ်။ ဒီဟာတွေကို သူတို့ လက်ခံသွားပြီဆိုရင် ကျန်တာတွေကို ဆက်ပြီးရှင်းပြဖို့က မခက်ခဲတော့ပါဘူး။ အချို့ရွာတွေမှာလည်း ရခိုင်တွေဟာ ဒီရောဂါရဲ့ တည်ရှိမှုကို လက်မခံတာတွေရှိပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ကျွန်တော်တို့ ဘက်က ရှင်းပြလို့ သူတို့ နားလည်သွားတာ၊ လက်ခံသွားတာကို မြင်ရပါတယ်။ RCH: ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုနဲ့ COVID-19  ဆိုင်ရာ ကာကွယ်ရေးပစ္စည်းတွေကို လက်ခံ ရရှိမှုနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဒီ မတူညီတဲ့ အသိုင်းအဝိုင်းတွေကြားမှာ ကွားခြားမှုတွေရှိပါသလား။ ဦးခိုင်ကောင်းစံ: ကျွန်တော်တို့ စီမံကိန်းဧရိယာအတွင်းမှာ ပါဝင်တဲ့ လူတိုင်းဟာ ကျန်းမာရေးဌာနရဲ့ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုကို မရရှိကြပါဘူး။ ပြီးတော့ ရခိုင်ပြည်နယ်ရဲ့ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုက အရင်ကတည်းက လူတိုင်းကို မလွှမ်းခြုံနိုင်ခဲ့ပါဘူး။ စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းမှာ ကုသရေးအပိုင်းမှာ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းမလုံလောက်မှုတွေ ဖြစ်ခဲ့တယ်။ ပြည်မလောက်မများပြားပေမယ့် ရခိုင်ပြည်နယ်ကို အခြားဒေသက လာပြီးအလုပ်လုပ်တဲ့ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေဟာ CDM လှုပ်ရှားမှုမှာပါဝင်ခဲ့ကြပါတယ်။ အချို့ကျေးရွာတွေမှာ ကျေးလတ်ဆေးပေးခန်းတွေ ရှိပေမယ့် ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းမရှိပါဘူး။ ကျွန်တော်တို့ အဖွဲ့ဝင်တွေက ကျေးရွာတွေမှာရှိတဲ့ လူစည်ကားတဲ့နေရာတွေနဲ့ စျေးတွေမှာ COVID-19 အသိပညာပေးရေး အချက်အလက်တွေဖော်ပြထားတဲ့ ဗီနိုင်းတွေ ကပ်တယ်။ ပြီးတော့ COVID-19  ကြိုတင်ကာကွယ်ရေး ပစ္စည်းတွေကို ကျွန်တော်တို့ ရည်ရွယ်ထားတဲ့ အကျိုးခံစားခွင့်ရှိသူတွေကို ပေးဝေတာတွေ လုပ်ကြပါတယ်။ ဒီပစ္စည်းတွေကိုလည်း ဘယ်လို အသုံးပြုရမယ်ဆိုတာ အသိပညာပေးပြီးတော့မှ ကျွန်တော်တို့ ပေးဝေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကွှန်တော်ကတော့ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုနဲ့ COVID-19 ဆိုင်ရာ ကြိုတင် ကာကွယ်ရေး ပစ္စည်းတွေလက်ခံရရှိမှုကတော့ ဒီအသိုင်းအဝိုင်းတွေကြားမှာ သိသိသာသာ ကွာခြားချက်ကို မတွေ့ရဘူးလို့ပြောချင်ပါတယ်။ RCH: မတူညီတဲ့ အသိုင်းအဝိုင်းတွေကြားမှာ ဒီလိုအသိပညာပေးဟောပြောမှုတွေ ပြုလုပ်တဲ့အခါ ဘယ်ဘာသာစကားကို အသုံးပြုပါလဲ။ ဦးခိုင်ကောင်းစံ: ရခိုင်ဘာသာစကားကိုပဲ ဒီအသိပညာပေးဟောပြောမှုတွေမှာ ကျွန်တော်တို့ အဓိက အသုံးပြုပါတယ်။ ရခိုင်မှာနေတဲ့ လူအများစုဟာ ဒီဘာသာစကားကို ကောင်းကောင်းနားလည်ကြပါတယ်။ သို့သော်လည်းပဲ အချို့သော မူဆလင် ကျေးရွာတွေက တက်ရောက်လာသူအချို့က ရခိုင်ဘာသာစကားကို ကျွမ်းကျင်မှုမရှိတာမျိုး ကျွန်တော်တို့ ကြုံတွေ့ရပါတယ်။ ဒီလို ဘာသာစကား အခက်အခဲကို ကျွန်တော်တို့ ကြုံတွေ့ရတဲ့အခါမှာ တက်ရောက်လာသူတွေထဲက ရခိုင်ဘာသာစကားကို ကျွမ်းကျင်တဲ့ မူဆလင်တစ်ယောက်ကို သူတို့အတွက် ဘာသာပြန်ပေးဖို့ အကူအညီတောင်းရပါတယ်။ ဒါဟာ မူဆလင်ကျေးရွာတိုင်းမှာ ဖြစ်တာမဟုတ်ပါဘူး။ ရခိုင်ဘာသာစကားကို နားမလည်ဘူးဆိုတဲ့ အရေအတွက်က ကျွန်တော်တို့ စီမံကိန်းအကောင်အထည်ဖော်တဲ့ မူဆလင်ကျေးရွာတွေထဲကမှ အချို့သော ကျေးရွာတွေမှာပဲရှိပြီး ဒါဟာလည်း အရေအတွက် အနည်းငယ်ပဲဖြစ်ပါတယ်။ RCH: ဒီ Small Grant Fund နဲ့ပတ်သက်လို့ ပေါ့ ခြုံငုံပြီးဘာများပြောနိုင်မလဲ။ အဆိုပြုလွှာ လှျောက်ထားရတာ နဲ့ ခွင့်ပြုချက် ကျဖို့ လုပ်ဆောင်ရတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တွေက လွယ်တယ်လို့ ပြောလို့ရမလား ခက်ခဲတယ်လို့ ပြောလို့ရမလား။ ဦးခိုင်ကောင်းစံ: ကျွန်တော်ကတော့ ဒီ Small Grants Fund အဆိုပြုလွှာလှျောက်ထားရတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်ဟာ အရမ်းခက်ခဲတယ်လို့ မမြင်ပါဘူး။ ကျွန်တော်တို့အဖွဲ့ကလည်း အခြားသော အဖွဲ့အစည်းတွေ အလှူရှင်တွေဆီက စီမံကိန်းတွေအတွက် ထောက်ပံ့မှု လှျောက်ထားခဲ့တဲ့ အတွေ့အကြုံတွေရှိပါတယ်။ အဲဒါတွေနဲ့ နှိုင်းယှဉ်လိုက်ရင်တော့ LIFT ရဲ့ ဒီ ထောက်ပံ့မှုဟာ လျောက်ဖို့ ခက်တယ်လို့ ပြောလို့မရပါဘူး။ ကျွန်တော်တို့ အပါအဝင် အခြားသော အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းတွေအတွက် ဒီဟာကို လျောက်ထားဖို့က အတော်လေး ရိုးရှင်းလွယ်ကူပါတယ်။ ရခိုင်မှာရှိတဲ့ အခြားသော အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းအငယ်တွေလည်း ဒီ Small Grants Fund အတွက် အဆိုပြုလွှာလျောက်ထားရတာတွေကို အဆင်ပြေစွာ လုပ်နိုင်ကြပါလိမ့်မယ်။ RCH: ဒီတော့ Small Grants Fund ဟာ အထူးသဖြင့် ရခိုင်မှာ ရှိတဲ့ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းအငယ်တွေ အတွက် ကောင်းမွန်တဲ့ အစပျိုးမှု တစ်ခုလို့ ထင်ပါသလား။ ဦးခိုင်ကောင်းစံ: ဟုတ်တာပေါ့။ ဒီလို ထောက်ပံ့မှုဟာ ရခိုင်မှာရှိတဲ့ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းတွေအတွက် အရမ်း အရေးပါပါတယ်။ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနက COVID-19 ဆိုင်ရာ အသိပညာပေးမှုတွေနဲ့ ကြိုတင်ကာကွယ်ရေးပစ္စည်းတွေ ဖြန့်ဝေတာမျိုးတွေ မလုပ်နိုင်တဲ့ အချိန်မှာ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့ စွမ်းဆောင်ရည်က အရမ်းအရေးပါ ပါတယ်။ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်း အငယ်တွေဟာ အရည်အချင်း နဲ့ စိတ်အား တက်ကြွမှုတွေ နဲ့ လုပ်ကိုင်နိုင်ကြတယ်။ ဒါပေမယ့် သူတို့လိုအပ်နေတာက အသေးစားထောက်ပံ့မှုတွေကနေရလာမယ့် ရင်းမြစ်တွေဖြစ်ပြီး ဒါတွေရှိမှပဲ ရခိုင်မှာရှိတဲ့ ထိခိုက်လွယ်တဲ့ လူအုပ်စုတွေဆီကို ကူညီထောက်ပံ့ပေးနိုင်မှာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ကျွန်တော့် အနေနဲ့ LIFT ကို အကြံပြုလိုတာကတော့ COVID-19 ဆိုတာ တုံပြန်ရေး စီမံကိန်းတွေကို တင်မကပဲ အခြားသော ကဏ္ဍတွေကိုလည်း ဒီအသေးစားငွေကြေးထောက်ပံ့မှုထဲမှာ တိုးချဲ့ ထည့်သွင်းစေချင်တယ်။ LIFT အနေနဲ့ စိုက်ပျိုးရေး နဲ့ သဘာဝဘေးအန္တရာယ်လျော့ချရေး ဆိုင်ရာ သင်တန်းတွေ၊ နည်းပညာတွေ ကိုလည်း ဒီ Small Grants Fund ကနေ တစ်ဆင့် ထောက်ပံ့ပေးစေချင်တယ်။ RCH: ဝံလက် ဒေသဖွံ့ဖြိုးရေး ဖောင်ဒေးရှင်းအနေနဲ့ အလှူရှင်တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဘာများ အကြုံပြုလိုတာရှိပါသလဲ။ ဦးခိုင်ကောင်းစံ: နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေက ရခိုင်မှာ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းအများပြား ရှိတယ်လို့ ယုံကြည်ကြပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အချို့သော အဖွဲ့တွေက တစ်ခုခု ထူးခြားတဲ့ ပေါ်ပေါက်လာတဲ့ ဖြစ်ရပ်တွေ၊ အကြောင်းအရာတွေ ပေါ်မူတည်ပြီး ပရဟိတလုပ်ငန်းတွေကို ခဏတာလုပ်ကိုင်ကြတာဖြစ်ပါတယ်။ အမှန်တကယ်တော့ ဒီမှာက နို်င်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ချိတ်ဆက်ပြီး စီမံကိန်းတွေကို အကောင်အထည်ဖော်နေတဲ့ အဖွဲ့က အများကြီးမရှိပါဘူး။ ဒါကြောင့် ကျွန်တော့် အနေနဲ့ နိုင်ငံတကာ အလှူရှင်တွေကို အကြံပြုလိုတာက localization မဟာဗျူဟာကို မိမိတို့ရဲ့ သက်ဆိုင်ရာ မူဝါဒနဲ့လည်း အညီဖြစ်အောင် ဒေသတွင်း အဖွဲ့အစည်းတွေ နဲ့ ဒေသခံတွေရဲ့ လိုအပ်ချက်နဲ့ လည်း ကိုက်ညီမှုရှိအောင် ရေးဆွဲသင့်တယ်ဆိုတာပဲဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကို ဘာကြောင့်ပြောရတာလဲဆိုတော့ အချို့သော INGO တွေဟာ အခုချန်အထိ ဒေသခံအဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု အားနည်းနေဆဲဖြစ်တာကို တွေ့နေရလို့ပါ။ အခုနှစ်ပိုင်းတွေအတွင်း ဒေသတွင်း အဖွဲ့အစည်းတွေကလည်း localization နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ သက်ဆိုင်ရာ မူဘောင်တွေ ရေးဆွဲတာ ပြင်ဆင်တာတွေအတွက် ဆွေးနွေးမှုတွေ ပြုလုပ်လာကြပြီဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီထက်မက လုပ်ဆောင်ဖို့ လုပ်အပ်နေဆဲဖြစ်ပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ဒေသခံ လူထုဆီကို ထောက်ပံ့မှုတွေပြုလုပ်နိုင်ဖို့ ကန့်သတ်မှုတွေရှိနေပြီး ဒေသတွင်းအရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းတွေသာလျှင် တိုက်ရိုက် ထောက်ပံ့မှုတွေ လုပ်ဆောင်နိုင်တဲ့ အချိန်မှာ ဒီကိစ္စက အရေးကြီးပါတယ်။ ဒီ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့ ပါဝင်မှုက localization မှာ လိုအပ်သော်လည်းပဲ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုချင်းစီဟာ အလှူရှင်တွေရဲ့ သက်ဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်းတွေနဲ့ ကိုက်ညီမှုရှိမရှိကို သက်ဆိုင်ရာ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေအနေနဲ့ သေချာအောင် လုပ်ဆောင်ဖို့လိုအပ်ပါတယ်။ The original piece was first published on the LIFT Fund website.

“Menstrual hygiene is essential for women and adolescent girls. Being a displaced person staying at the IDP camp, I have limited access to sanitary pads and hygiene products. Without having any income, I could not afford to buy these things unless someone gives them to me for free. Sometimes, I have to use pieces of cloth as a hygiene kit during my period. It is not hygienic and convenient, but I have no choice. Without proper menstrual hygiene support, we women are losing our dignity,” said Ei Ei, a displaced woman from one of the internally displaced person camps in Kayah State, located in the eastern part of Myanmar. Ensuring that sexual and reproductive health and rights are an integral part of the emergency response in a humanitarian crisis is essential – it must not be overlooked. Without sufficient access to menstrual health support, women may not only suffer serious health complications,  but they may also experience stigma and rejection from the community and loss of dignity.  In addition, lack of menstrual health supply can limit the mobility of women and girls, thus negatively affecting their ability to access to required basic services and humanitarian support, including education, health services, and livelihood opportunities. The  Myanmar Humanitarian Needs Overview 2021, identified more than 1 million people to be in need of humanitarian assistance. This number included some 336,000 displaced people (of whom 29 per cent are women, 20 per cent are girls) in camps or IDP sites. Since then, the number of displaced people and people in need of humanitarian assistance has increased significantly due to the ongoing crises across the country. In June 2021, the Addendum to the 2021 Myanmar Humanitarian Response Plan identified an additional two million people to be assisted by the emergency response in new areas and this number is unfortunately likely to increase again.   Amid the operational challenges since February 2021, the United Nations Population Fund (UNFPA), with its implementing partner organizations in the country, has planned strategically and innovatively to ensure the continuation of essential sexual and reproductive health services to the vulnerable population in affected areas. With UNFPA support, one of the partner agencies has introduced the Safe Pad Pilot Project in Kayah and Rakhine States to fulfil the menstrual health and hygiene needs of vulnerable women and girls in conflict-affected areas. This pilot project also aims to promote income-generating opportunities for the local women. “What is particularly unique about this project is – to set up a basis for the sustainable scale up of locally produced menstrual health management products for women and girls at reproductive age. It is not only just the production of anti-microbial reusable pads for safe menstrual hygiene, but it also benefits local women through a “buy-back” methodology by the organization to create income generation opportunities for them. It has dual impacts on empowering local women through livelihood support and ensuring sexual and reproductive health and rights for the women and girls at reproductive age”, said Nan, a Project Manager. Under this pilot project, 20 local women were provided training in Kayah State and 19 women in Rakhine State. They have produced 3,600 safe pads and distributed to 900 beneficiaries in Kayah and Rakhine Sates. Targeting the population in need, women and girls from IDP camps receive menstrual hygiene management (MHM) kits comprised of Safe Pads package designed for day and night use, reusable masks, hand gel and additional essential items such as underwear, bucket, and laundry detergent and manual instructions for sustainable use of safe pad and general information on good menstrual health management. “I am benefitting a lot from this project. Women in our community have income from safe pads production. Our products are delivered to the women and girls from the IDP camps who need sustainable menstrual health hygiene management supplies and information. As a local youth, I feel empowered,” said Ma Wai, a young woman from the community who is supporting the project. UNFPA, the United Nations sexual and reproductive health agency, is working with local and international partner organizations to strengthen sexual and reproductive health care and ensure it remains at the center of the humanitarian and development nexus.

ပိုမိုကောင်းမွန်တဲ့ ဘဝတစ်ခု တည်ဆောက်ဖို့အတွက် အသက် ၃၉ နှစ်အရွယ် မဆွေမာက ခင်ပွန်းဖြစ်သူရယ် သားသမီးလေးယောက်ရယ်နဲ့အတူ ဇာတိရပ်ရွာ ဧရာဝတီတိုင်းကနေ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အကြီးဆုံးမြို့ဖြစ်တဲ့ ရန်ကုန်မြို့ကို တက်လာခဲ့ချိန်မှာ စားဝတ်နေရေးကို ဖြည့်ဆည်းနိုင်ဖို့ ရုန်းကန်ခဲ့ကြရပါတယ်။ ခင်ပွန်းဖြစ်သူက အလုပ်ရှာမရတဲ့အတွက် အလုပ်ရှာဖို့ ဇာတိကို ပြန်သွားခဲ့ရပါတယ်။ မဆွေမာကတော့ ရန်ကုန်မြို့ လှိုင်သာယာမြို့နယ်မှာပဲ ခက်ခက်ခဲခဲ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းရင်း ကျန်နေရစ်ခဲ့ပါတယ်။ ဆောက်လုပ်ရေးဆိုက်တစ်ခုရဲ့ မီးဖိုဆောင်တစ်ခုဖြစ်ခဲ့ဖူးတဲ့ အိမ်သေးသေးလေးထဲမှာ မဆွေမာရယ် သူ့မိသားစုရယ် နေထိုင်ကြပါတယ်။ ကိုယ်ပိုင်အိမ်သာရယ်လို့လည်း မရှိကြဘဲ အနီးအနားကအိမ်မှာ နေကြတဲ့ မဆွေမာရဲ့ မိဘတွေနဲအတူ မျှသုံးကြရပါတယ်။ မဆွေမာက ရေခဲခြစ်ရောင်းပြီး အသက်မွေးပါတယ်။ ဈေးရောင်းကောင်းတဲ့နေ့တွေမှာ မြန်မာငွေ ၆၀၀၀ ကျပ် (အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၃ ဒေါ်လာ)ဖိုးလောက်အထိ ဝင်ငွေရတတ်ပါတယ်။ ဒီငွေရယ်၊ အကြီးဆုံးသားဖြစ်တဲ့ ၁၆ နှစ်အရွယ် မောင်ချစ်နိုင်ရဲ့ အိမ်အနီးက ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းခွင်မှာ ဝင်လုပ်ရင်း ရရှိတဲ့ဝင်ငွေရယ် ပေါင်းရင်တောင်မှ မိသားစုရဲ့ အခြေခံစားဝတ်နေရေးစရိတ်ကို ကာမိရုံလောက်ပဲရှိပါတယ်။ မိသားစုထဲမှာ ကောင်းဆက် ၁၂ နှစ်၊ ဇွဲထက် ၆ နှစ်နဲ့ ၁၈ လအရွယ် ကြယ်စင်ဆိုတဲ့ အငယ်လေးသုံးယောက်လည်း ရှိပါသေးတယ်။ လတ်တလောဖြစ်ပွားနေတဲ့ ပဋိပက္ခကာလအတွင်းမှာ မဆွေမာ အဓိကပူပန်ရတာတစ်ခုကတော့ မိသားစုအတွက် သန့်ရှင်းတဲ့ရေရရှိဖို့ပါ။ မကြာခင်ကအထိ သူ့ရဲ့တစ်ခုတည်းသောရွေးချယ်စရာက ရပ်ကွက်ထဲမှာ လိုက်ရောင်းတဲ့ ရေစည်လှည်းတွေဆီက ဝယ်ယူရတာပဲဖြစ်ပါတယ်။ ရေဝယ်တဲ့ အခါခဲ ရေဘူးနဲ့မဟုတ်လို့ မဆွေမာက အိမ်မှာအလွယ်ရှိတဲ့ ပုံးတွေကို ပဲ ရေထည့်ဖို့အတွက်သုံးရပါတယ်။ ရေကသောက်ဖို့အတွက် တကယ်ပဲ သန့်ရှင်းရဲ့လား ဘေးကင်းရဲ့လားဆိုတာတော့ သူသေချာမသိပါဘူး။ “တစ်ခါတလေ ရေကိုမသုံးခင် ရေစစ်နဲ့စစ်ပါတယ်” လို့ သူကပြောပါတယ်။ ချက်ပြုတ်ဖို့နဲ့ သောက်သုံးဖို့အတွက် ရေဖိုးက တစ်လကို ၄၀၀၀ ကျပ်နီးပါးကုန်ကျပြီး မဆွေမာတို့မိသားစုအတွက် သိသာတဲ့ ကုန်ကျစရိတ်တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ သန့်ရှင်းတဲ့ရေကို အိမ်တံခါးဝအထိ ပို့ဆောင်ပေးခြင်း မဆွေမာနဲ့ သူ့မိသားစုရင်ဆိုင်နေရတဲ့ အခက်အခဲတွေဟာ ရန်ကုန်မြို့ရဲ့ အချို့ငဲ့ဆုံးဒေသတွေမှာ နေထိုင်နေကြသူအများစုအတွက် ကြုံတွေ့နေကျ အခက်အခဲတွေပဲဖြစ်ပါတယ်။ ဒီခရိုင်တွေထဲက အိမ်ထောင်စုတွေရဲ့ ၁၆.၃ ရာခိုင်နှုန်းနီးပါးမှာ သောက်သုံးဖို့၊ ချက်ပြုတ်လျှော်ဖွပ်ဖို့နဲ့ အိမ်သာအတွက်အသုံးပြုဖို့ ရေအလုံအလောက် မရှိကြပါဘူး။ ဒါက ကာလဝမ်းရောဂါနဲ့ အူရောင်ငန်းဖျားလို ရေကြောင့်ဖြစ်တဲ့ရောဂါတွေအပြင် ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါလိုဆိုးရွားတဲ့ အန္တရာယ်တွေကိုလည်း ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ လက်ရှိဖြစ်ပွားနေတဲ့ အကျပ်အတည်းကို တုံ့ပြန်ဖြေရှင်းပေးတဲ့ အစိတ်အပိုင်းတစ်ရပ်အနေနဲ့ ယူနီဆက်နဲ့ မိတ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းတွေက ကလေးငယ်တွေ၊ ကိုယ်ဝန်ဆောင်နဲ့ နို့တိုက်မိခင်ရှိတဲ့ မိသားစုတွေကို ဦးစားပေးအဖြစ်သတ်မှတ်ပြီး လှိုင်သာယာနဲ့ အခြားဒေသတွေက အားနည်းထိခိုက်လွယ်တဲ့ မိသားစုတွေဆီ သန့်ရှင်းစိတ်ချရတဲ့ ရေသန့်ဘူးတွေကို ဖြန့်ဝေပေးလျှက်ရှိပါတယ်။  “လီတာ ၂၀ ဆန့် ရေသန့်ဘူးကြီး နှစ်ဘူးကို နှစ်ရက်တစ်ခါ ကျွန်မတို့အိမ်ရှေ့အရောက်ပို့ပေးပါတယ်။ ကျွန်မရေစစ်ဖို့လည်း မလိုတော့သလို ကျွန်မတို့ပုံးတွေလည်း ပေးဖို့မလိုတော့ဘူး။ ရေဘူးထဲကနေ တိုက်ရိုက်သောက်လို့ရပြီ” လို့ မဆွေမာက ပြောပါတယ်။ “ချက်ပြုတ်ဖို့အတွက် မိုးရေခံထားတာကြောင့် ကျွန်မက ဒီရေကို သောက်ရေသီးသန့်အတွက်ပဲ သုံးပါတယ်။ အခု ကျွန်မမှာ အပိုဝင်ငွေရှိလာပြီ။” သန့်ရှင်းတဲ့ရေက သိသာတဲ့ ကွဲပြားခြားနားမှုကို ဖန်တီးပေးပါတယ် ရေပေးဝေရာမှာ ကိုဗစ်-၁၉ ကန့်သတ်ချက်တွေနဲ့ လုံခြုံရေးအန္တရာယ်တွေအပါအဝင် အခက်အခဲအမျိုးမျိုးနဲ့ ရင်ဆိုင်ကြရပေမဲ့ ဒီလိုကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်မှုတွေရဲ့ အကျိုးသက်ရောက်မှုတွေကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ခံစားကြရပြီး ကျေးဇူးတင်ဝမ်းမြောက်နေကြပါတယ်။ အခုချိန်အထိ မဆွေမာတို့လို လူပေါင်း ၅၀,၀၀၀ ခန့်ဟာ ယူနီဆက်ရဲ့ ပံ့ပိုးမှုကတစ်ဆင့် အကျိုးကျေးဇူးတွေ ခံစားခွင့် ရရှိနေပြီဖြစ်ပါတယ်။ ယူနီဆက်က ရေပြတ်လပ်မှုကြုံတွေ့နေရတဲ့ ရပ်ရွာလူထုတွေဆီ ပိုမိုပြီး ရေပေးဝေနိုင်ဖို့၊ ရေပေးဝေရေးစနစ်တွေကို ပြန်လည်မွမ်းမံဖို့၊ ရေသန့်စင်စနစ်နဲ့ ဖြန့်ဖြူးရေးစနစ်တွေ တပ်ဆင်ဖို့အတွက် မိတ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ လက်တွဲဆောင်ရွက်ဖို့အပြင် သန့်ရှင်းရေးကို စနစ်တကျမှန်မှန်ကန်ကန်လုပ်ဆောင်ဖို့ အရေးပါပုံနဲ့ပတ်သက်ပြီး လူအများ ပိုမိုသိရှိလာစေဖို့ ဆက်လက် အားပေးမြှင့်တင်သွားဖို့အတွက်လည်း စီစဉ်ဆောင်ရွက်လျှက်ရှိပါတယ်။

When Swe Mar, 39, her husband and four children left their home in Ayeyarwady Region to seek a better life in Yangon, Myanmar’s largest city, they struggled to make ends meet. Unable to find work, her husband returned home to search for a job. But Swe Mar remained in Yangon, in Hlaing Thar Yar Township, where she works hard to make a living. Living in a tiny house that was once a construction site kitchen, Swe Mar and her family have no toilet of their own and have to share with Swe Mar’s parents, who live in a neighbouring house. Swe Mar sells sweets and on a busy day can earn up to 6,000 Myanmar Kyat, or about US$3. This, combined with the income of her eldest son, Chit Naing, 16, who works on a nearby construction site, is barely enough to cover basic living costs for the family, which includes three younger children: Kaung Sett, 12, Zwe Htet, 6, and 18-month-old Kyal Sin. During the recent crisis, one of Swe Mar’s main worries has been obtaining safe water for her family. Until recently, her only option was to buy water from vendors selling water from large containers, pushed through the neighbourhood on trolleys. Swe Mar had to provide her own containers and was never sure whether the water was really clean or safe to drink. “Sometimes, I filtered the water before using it,” she said. The water, which Swe Mar used for cooking and drinking, cost her approximately 4,000 Kyat a month, a significant expenditure for her family. Bringing clean water to doorsteps The challenges faced by Swe Mar and her family are common to most residents of the poorest areas of Yangon. In these districts, approximately 16.3 per cent of households have insufficient water to drink, cook and wash with, and for latrine use. This creates a serious risk of water-borne diseases like cholera, typhoid as well as COVID-19. As part of the United Nations Children's Fund's (UNICEF) response to the ongoing crisis in Myanmar, UNICEF and partners have been distributing safe bottled water to vulnerable families in Hlaing Thar Yar and other areas, prioritising families with young children, pregnant women, and breastfeeding mothers. “I receive two 20-litre water bottles every two days, direct to my doorstep. I don’t need to use a water filter or provide my own containers. We can drink directly from the water bottle. I use this water for drinking only as I collect rainwater for cooking. I now have extra money”, said Swe Mar. Clean water makes a clear difference While water distributions have faced challenges including COVID-19 restrictions and security risks, the impact of these efforts have been widely felt and appreciated. Some 50,000 people like Swe Mar have benefited so far from the UNICEF-supported efforts. UNICEF plans to work with its partners to expand coverage of water distribution to reach more communities experiencing water shortages, while also working to rehabilitate water systems, install water treatment and supply systems, and continue to promote awareness around the importance of proper hygiene.